علی حسینی – نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زرشک و زعفران خراسان جنوبی- اظهار کرد: قاچاق زعفران غارت میراث سه هزار ساله ایران است که همه چشمانشان را بسته‌اند و شاهدیم که قدمت و تاریخ ما و آنچه که با فرهنگ کم‌آبی کشاورزان به دست آورده‌اند، از ایران خارج می‌شود و تنها کاری که امروز می‌کنیم افسوس خوردن است و کسی نیست جلوی این غارت را بگیرد.

وی افزود: روزی فرا می‌رسد که دیگر نمی‌توانیم برای این معضل و خطر بزرگ چاره‌ای بیاندیشیم و جز تحمل کردن رقیبی بزرگ (افغانستان) در کنار خود کار دیگری نمی‌توانیم انجام دهیم اما در حال حاضر دولت و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی با راهکاری بسیار ساده می‌توانند جلوی قاچاق پیاز زعفران را بگیرند و از سوی دیگر هر یک از کشاورزان که به پیاز زعفران یاز دارند، را نیز تامین کنند.

عضو شورای ملی زعفران ادامه داد: دولت موظف است که پیاز زعفران کشاورزانی که با مازاد آن مواجه‌اند و نمی‌توانند آن را بفروشند، بخرد و با راه‌اندازی مرکزی برای سورتینگ، بسته‌بندی و رتبه‌بندی پیاز زعفران آن را به کشاورزانی که نیاز به پیاز زعفران دارند، عرضه کنند. این کار سبب می‌شود که نه‌تنها پیاز زعفران دیگر به کشورهای رقیب قاچاق نشود، بلکه کشاورزان بدانند از چه مرکزی و با چه استانداردهای پیاز زعفران مورد نیاز خود را تهیه کنند.

همسایگان شمالی رقبای زعفران پس از افغانستان و چین

حسینی تاکید کرد: امروز فقط افغانستان رقیب زعفران ایرانی نیست و بسیاری از کشورهای شمالی ایران از جمله روسیه، آذربایجان، قزاقستان، ازبکستان و … به رقیب زعفران ایرانی تبدیل شده‌اند که در کنار چین، تهدیدهای جدیدی برای این محصول ارزآور ایرانی محسوب می‌شوند و از آنجا که بحران آب و کم‌آبی در کره زمین به ویژه منطقه خاورمیانه و همسایگان ایران بروز و ظهور پیدا کرده است، همه کشاورزان به دنبال تولید محصولی هستند که نیاز آبی کمتری داشته باشد و بتوانند از آن درآمد بیشتری کسب کنند.

وی گفت: ایران تولیدکننده بیش از صد در صد زعفران جهان است چرا که امسال با توجه به سطح زیر کشت حدود ۱۰۰ هزار هکتاری زعفران که روز به روز بیشتر می‌شود، ارزیابی‌ها نشان از تولید بالغ بر ۴۰۰ تنی زعفران در ایران دارد و اگر بتوانیم این محصول را با قیمتی کمتر و کیفیتی بالاتر با بازار جهانی عرضه کنیم، هیچ یک از این رقبا توانایی و یارای رقابت با ایران را ندارند اما اگر همچنان مانند گذشته نسبت به این محصول بی‌تفاوت باشیم، بعید نیست که در آینده اتفاقات ناگواری برای زعفران ایرانی بیفتد.

عضو شورای ملی زعفران اعلام کرد: هم‌اکنون تنها ۴۵ کشور از جهان مشتری زعفران ایرانی هستند و دیگر کشورها یا به صورت صادرات مجدد و با واسطه زعفران ایرانی را مصرف می‌کنند یاآنکه اساسا نمی‌دانند ایران زعفران هم تولید می‌کند بنابراین باید بتوانیم با توسعه صادرات و هدفمند کردن آن این محصول را به همه کشورهای جهان معرفی و شناسایی کنیم و از سوی دیگر با تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی بتوانیم از زعفران محصولات ثانویه و نهایی تولید کنیم که نهایتا سرانه مصرف آن را در ایران و جهان افزایش دهیم.

به گفته حسینی روند افزایشی تولید زعفران نباید در مسئولان و کشاورزان برای بازاریابی آن نگرانی ایجاد کند بلکه باید به دنبال پروژه افزایش مصرف سرانه و بازارهای جدید برای زعفران باشیم و به جای جلوگیری از کشاورزان غیر از مناطقی مانند خراسان رضوی و جنوبی، به جایی برسیم که همه کشاورزان در هر منطقه‌ای که اقلیم آن اجازه می‌دهد و با کم‌آبی مواجه‌اند بتوانند زعفران ایرانی را تولید کنند. البته مناطقی از کشور که پتانسیل تولید محصولات دیگر را با درآمدی مناسب دارد، باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که کشاورزان از تولیدشان راضی باشند و بی‌جهت به دنبال کشت زعفران نروند.

جلیل مغازه‌ای در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: از میان گیاهان صادراتی مهمترین محصول ما زعفران است که صادرات آن رقم قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد. در این حوزه نیز مدتی است افغانستان وارد کار شده و اکنون اگرچه محصول آن در طول سال به ۱۰ تن هم نمی‌رسد اما در موارد مختلف با قاچاق زعفران ایرانی به این کشور تولید ما به نام افغانستان به فروش می‌رسد.

وی همچنین عنوان کرد: چین نیز مدتی است اقدام به کاشت زعفران کرده اما با توجه به اینکه هفت سال زمان برای به بار نشستن زعفران لازم است هنوز محصول این کشور وارد بازار جهانی نشده است. اما پس از آنکه این محصول به ثمر بنشیند شرایط برای بازار ایران به مراتب دشوارتر خواهد شد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان گیاهان دارویی در عین حال اظهار کرد: اکنون هندوستان که بزرگترین بازار زعفران ما به شمار می‌رود، برای محصول ایرانی ۳۳ درصد تعرفه گمرکی در نظر گرفته است. این تعرفه در شرایطی اعمال می‌شود که کشور افغانستان بدون پرداخت این هزینه می‌تواند کالای خود را به هندوستان صادر کند. به همین دلیل در موارد متعدد افغان‌ها زعفران ایران را به قاچاق برده و آن را در بازارهای هندوستان به فروش می‌رسانند.

وی ادامه داد: به تازگی در همایشی این موضوع را به دولت‌مردان نیز اعلام کردیم و از آنان خواستیم که با دولت هند مذاکرات لازم را به عمل آورند و این گونه اعلام کنند که اگر تعرفه گمرکی زعفران به مانند افغانستان برای ایران هم برداشته نشود، ایران از واردات اقلام مختلف ادویه هند امتناع خواهد کرد.

مغازه‌ای همچنین اظهار کرد: معمولا تولید زعفران در استان خراسان رضوی و جنوبی حدود ۲۷۰ تا ۲۸۰ تن می‌شود اما مدتی است با توجه به آنکه تولید گیاهان دارویی در خارج از مرزهای ایران بازار خوبی ندارد بسیاری از فعالان این عرصه در استان‌های مختلفی از جمله تبریز، زنجان، قم، اصفهان و شیراز به کاشت زعفران پرداخته‌اند که در سال گذشته حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار تن هم ظرفیت تولید این استان‌ها بوده است و اکنون با توجه به حجم تولید بخشی نیز به عنوان مازاد صادر نشده و در بازار می‌ماند. این در حالی است که کل تولید زعفران حدود ۷۰ تن است و باید تا آبان‌ماه که زمان برداشت محصول جدید زعفران است تلاش شود تا در نهایت حد ممکن محصول ایرانی در بازارهای جهانی به فروش برسد.

این فعال صنفی همچنین عنوان کرد: اکنون رقبای ما از جمله افغانستان از نظر قیمت تفاوت چندانی با زعفران ایران ندارند اما باید دقت داشت که تا چند سال آینده که محصول چینی هم وارد بازار می‌شود شرایط قطعا تغییر خواهد کرد.

مغازه‌ای افزود: ما زمانی تأکید کردیم که پیاز زعفران را به خارج از کشور می‌برند و لازم است جلوی خروج این پیاز گرفته شود. بعدها این روند ممنوع و متوقف شد اما همچنان پیاز زعفران به طور قاچاق از کشور خارج می‌شود که لازم است جلوی این موضوع گرفته شود، چرا که اکنون این محصول به کشورهای مختلفی مانند ترکیه در حال خروج است. حال آنکه قیمت دستمزد کارگر در کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان، هند و چین به مراتب پایین‌تر از دستمزد کارگر ایرانی بوده و هزینه‌های کمتری برای این کشورها وجود دارد. از نظر کیفیت نیز امسال از ۱۰ تن تولید زعفران افغانستان پنج تن آن کیفیت خوب داشته و به نمونه‌های ایرانی نزدیک بوده است. در چنین شرایطی لازم است دولت قطعا توجه ویژه به وضعیت بازار زعفران کشور داشته باشد و جلوی مشکلات آن را بگیرد.

محمدرضا مودودی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه کلیه بخش های خصوصی حضور جدی در عرصه تجارت خارجی ندارند، اظهار کرد: در سال گذشته ۱۷ هزار و ۵۰۰ صادر کننده حقیقی و حقوقی داشته ایم و این در حالی است که فقط هزار صادر کننده فعال جدی در عرصه تجارت خارجی داریم و این یعنی که ۸۰ درصد صادرات در اختیار بخش فعال است که مربوط به این ۱۰۰۰ صادرکننده فعال می شود که نشان دهنده غیر فعال بودن  سایر صادر کنندگان در حوزه تجارت خارجی است.

وی ادامه داد: آمار نشان می دهد که شرکت های محدودی در حوزه صادرات فعال هستند در حالی  که بسیاری از صادرکنندگان دراین زمینه مدعی بوده اما شاهد فعالیت مطلوب آنها در حوزه تجارت خارجی نیستیم.

معاون کل سازمان توسعه تجارت با اعلام اینکه از سال ۱۳۸۰ که صادرات ایران ۴.۲ میلیارد دلار بود این رقم به ۴۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۴ رسیده است، گفت: این آمار مربوط به بخش صادرات غیر نفتی است و ما معتقدیم تحقق بسیاری از این امار در بخش خصوصی محقق شده و باید در جهت تسهیل فضای توسعه تجارت گام برداریم.

مودودی با اشاره به اینکه  سالانه ۸.۵ میلیارد دلار به افغانستان و عراق صادرات کالا داشته ایم، خاطر نشان کرد: از این رقم شش میلیارد دلار صادرات به عراق و ۲.۵ میلیارد دلار صادرات به افغانستان داشته ایم اما پس از بررسی های انجام شده متوجه می شویم که حضور شرکت های ایرانی در این دو کشور کم رنگ است.

وی ادامه داد: بخش خصوصی ما معتقد است که در حال حاضر در افغانستان نا امنی وجود دارد و به همین دلیل میزان سرمایه گذاری و حضور در این دو کشور کم رنگ است اما ما معتقدیم که باید جایگاه خودرا درست در همین زمانی که نا امنی وجود دارد تثبیت کنیم، چرا که پس از آن با حضور برند های معتبر به سختی می توانیم سهم بازار خود را به دست آوریم؛ بنابراین نمی گوییم که بخش خصوصی ناتوان است اما معتقدیم که سهم شرکت های توانمند در شرکت های خصوصی بسیار کم رنگ است و به صورت جدی در بازار های خارجی حضور ندارند.

معاون کل سازمان توسعه تجارت در ادامه با گلایه از حضور شرکت های خصوصی در بازار های خارجی عنوان کرد: نکته قابل تامل دیگر این است که تجار ما از طریق تاجران خارجی به عنوان واسطه به فروش می رسانند و خودشان در این بازارها حضور ندارند در صورتی که تعریف ما از تجارت به معنای ریسک است و باید بخش خصوصی ما این مسئله را مد نظر قرار دهد.