دکتر حسین شیرزاد
دکتر حسین شیرزاد در کلاب هاوس تخصصی “اصول تجارت با چین در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی” گفت: کاهش عدم قطعیت ها و افزایش سرعت بحران ها در تجارت کشاورزی کشور با وجود تحریم های نظام سلطه، رشد بیش از ۴۱ درصدی رشد نقدینگی و نرخ های تورمی بالای ۴۰ درصد؛ نیازمند انتخاب شرکای جدید تجاری و برگزیدن تعادل جدیدی در بازرگانی داخلی و خارجی حوزه کشاورزی میباشد.
در این میان دو سازمان رگلاتوری(تنظیم گر) بخش کشاورزی ایران یعنی سازمان دامپزشکی و سازمان حفظ نباتات نیز باید گرایش به استانداردهای “یورو سنتریک ” را با چرخشی بالضروره عالمانه و منطقی به سمت استانداردهای “شرق مدارانه” در حوزه های بازرگانی اوراسیا، چین و هند انطباق داده و جهتگیری تازه ای را برای رشد مبادلات تجارت کشاورزی و حتی نیازهای تکنولوژیک کشاورزی ایران با بلوک جدید اتخاذ نماید.
حتی بلومبرگ نیز در تحلیل های ماه های اخیر خویش پیرامون تعامل ایران با بازار های جهانی این مسئله را با دقت تبیین نموده است. اما اصول اصلی این سوگیری مستلزم تغییرات مهمی در بخش تجارت کشاورزی کشور در زمینه تعیین تعرفه‌های ترجیحی برای برخی کالاهای ایرانی در حوزه کشاورزی،طراحی سازوکاری برای تهاتر کالا، تشکیل کمیته مشترک داوری یا میانجیگری برای حل مشکلات و اختلافات احتمالی بین تجار و ایجاد پیمان های خواهری با اتاق های بازرگانی دو کشور میباشد.یکی از اولین گام ها، تغییر “نقشه مالی -بانکی” در بخش کشاورزی کشور و حرکت بانک کشاورزی به سمت تعامل بانکی بیشتر با بانکهای آسیای میانه، چینی و هندی میباشد.
ایجاد خط اعتباری سنتی بین ایران و چین به حجم ۲۰ میلیارد دلاری در دهه ۹۰ باید به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار ارتقا یابد و عمده بانک خصوصی ایران بتوانند با گشایش LC ، زمینه تبادلات تجاری بین دو کشور را فراهم کند. بنابراین برنامه ریزی جهت استفاده از تسهیلات بانک سرمایه گذاری زیر ساخت آسیاAIIB)) که تحت نظارت چینی هاست؛ هم بسیار مهم است.
مقامات محلی چینی در راستای رونق پروژه جاده ابریشم قادرند تا حجم بیش از ۱۰۰ میلیون دلار با شرکای خارجی چین مناسبات مالی برقرار کنند. در این مسیر ۳۳استان توانایی دارند با ایران وارد تبادل تجاری شوند. همچنین از سال( ۱۳۹۳-۱۳۹۶ ) فرایند تامین مالی فاینانس، با اولویت بندی طرحها، (هفت مورد) به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام گردیده است که حضور و علاقمندی شرکتهای چینی (ساینا هیدرو، سایناشور، ساینا استیل، اویک، کتیک و…) چشمگیر بود. همچنین بر اساس مصوبات نشست بررسی پروژه های متقاضی استفاده از تسهیلات اعتباری خارجی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، و کمیته راهبری تامین مالی خارجی پیشنهادات وزارتخانه در دو مورد از طرح های ارسالی (احداث شبکه آبیاری فرعی و اجرای تجهیز و نوسازی اراضی ۵۵۰ هزار هکتاری خوزستان و ایلام (فاز دوم) و طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری استانهای شمالی کشور) تصویب شد که با توجه توافق راهبردی دو کشور نیاز به پیگیری مجدد دارد.
در حال حاضر، کشاورزی ایران بدلیل فرصت چرخه مثبت افزایش قیمت جهانی، توان صادرات بیشتر و ایجاد درآمدهای ارزی کالا-محور با همسایگان و بلوک تجاری مذکور دارد. دومین گام، پایان دادن به ارزپاشی ۴۲۰۰ تومانی، سرکوب قیمت و مداخله قیمتی در بخش کشاورزی و لزوم پرداختهای حمایتی مستقیم میباشد. ارز ۴۲۰۰ در واردات نهاده ها به توزیع رانت غیر مولد، شکل گیری بازار سیاه نهاده های کشاورزی منجر شده، فساد گسترده، و قاچاق منجر شده است.
تاکنون تزریق ارز ۴۲۰۰ تومانی نه تنها در سطح ملی؛ ایجاد کسری بودجه نموده و به تورم سنگین دامن زده است، منفعتی به خانوار مصرف کننده شهری هم نرسانده، بلکه اختلال در تولید کشاورزی بوجود آورده است و به نظر اشتغال در حوزه کشاورزی را هم متزلزل ساخته و تولید کشاورزی از رقابتی شدن دور کرده است.
سومین قدم، سیاست تعامل فعال با شرق و تنوع بخشی به تامین نهاده های دام و طیور از مبادی جدید با شرکتهای متوسط المقیاس چینی، هندی و آسیای میانه(تاکید بر ارتباط بین شرکتها نه لزوما دولتها) است.
باید هر چه سریع‌تر زیرساخت‌های گمرکی،کانال مالی، قرنطینه‌ای و دامپزشکی را برای صادرات فراهم کنیم. تکمیل زنجیره ارزش کالا و خدمات و البته زیرساختها در زنجیره ارزش محصولات صادراتی و رفع نواقص در زمینه های مطالعات بازار های هدف، کنترل های کیفی محصول، بسته بندی، برندسازی، ناوگان حمل و نقل در هماهنگی کامل با اصناف بخش خصوصی ضروری است. پژوهشگاه علوم کشاورزی چین بیش از ۲۴ هزار رقم بذر غلات در اختیار دارد که میتواند با توجه به تغییرات اقلیمی ؛ گنجینه توارث ژنتیکی غنی برای انتخاب ارقام سازگار است.
خرید حقوق مالکیت معنوی تبادل ژرم‌پلاسم‌های گیاهی میتواند با کمک بخش خصوصی و دولتی ایران رونق گیرد. چین با دارا بودن ۷ درصد زمینهای قابل کشت جهان؛ از سال ۲۰۱۴ برنامه ای برای ۱۱ سال متمادی افزایش حجم تولیدات غلات را شروع کرده و امسال آغاز چهاردهمین دوره برنامه پنج ساله چین (۲۰۲۵-۲۰۲۱) است.
پیش بینی می شود که کل تولید دانه این کشور در امسال بیش از ۶۵۰ میلیون تن برسد که فرصت خوبی برای واردات برخی از نهاده های دامی برای تجار ایرانی محسوب می شود. از سویی کشور چین ۶۰ درصد تولید آبزیان در قفس را انجام می‌دهد و تکنولوژی بالایی برای توسعه “اقتصاد آبی” در ایران دارد. ایران و چین اجرای ۲۸ پروژه مشترک کشاورزی پیگیری می کنند که مربوط به جابه‌جایی و تبادل ژرم‌پلاسم‌های گیاهی است که میتوان با مشارکت بخش خصوصی به این پروژه ها شتاب داد. در ایران با محدودیت تنوع ارقام چای مواجه هستیم، اخیرا با ورود ۸ رقم چای جدید از چین می توان به رونق صنعت چای ایران افزود. بویژه با دعوت ازشرکت چای چین (هونان) یک شرکت دولتی است که وابسته به COFCO (China Oil & Foodstuffs Corporation) است، (یکی از ۵۰۰ شرکت برتر جهان است که در مجله فورچون ذکر شده ) این شرکت در سپتامبر ۱۹۵۰ تأسیس شد و سابقه ۶۰ ساله صنعت چای را در چند کشور جهان رهبری می کند و تحت هدایت استراتژی ” صنعت یکپارچه زنجیره چای” ، دارای بیش از ۲۰ مزرعه چای در بهترین منطقه تولید چای-گوژنگ و منطقه کوهستانی وولینگ است و بسیاری از آن ها از طریق استاندارد اتحادیه اروپا (EEC2092/91)، استاندارد( NOP) آمریکا، استاندارد(JAS)ژاپنی،تولیدمیگردد تا شرکای مطمئن شوند که مسئله کیفیت از اولین گام تولید چای است.
کارخانه این شرکت دارای ۵ خط تولید مدرن و سیستم کنترل خودکار، ظرفیت سالانه تا ۱۰۰۰۰ تن است، و با استانداردهای جهانی مطابقت دارد. این شرکت محصولاتی از جمله چای سبز، چای سیاه، چای اولونگ، چای یاس، چای گل، چای سفید، چای پوئرها، چای تیره و غیره را تأمین می کند و برندهای صحرا، صد اژدها و میمون کینگ را دارد و آمادگی برای همکاری با شرکای خارجی هم دارد.
در صادرات محصولات کشور هم باید عنوان کنم که جامعه شهری مصرف کننده چین در حال بزرگ شدن است که مواد غذایی، خرمای مضافتی با رطوبت پایین و رقم پیارم، شیره خرما، بادام، میوه های خشک، خشکبار، پسته، کشمش، سورمه، زعفران ایرانی می تواند با قدرت رقابت و قیمت پایین تری که دارند و بسته بندی مناسب مورد اقبال جامعه شهری چین قرار گیرد.
دانه‌های روغنی، گندم، کرم ابریشم، گیاهان زینتی و قارچ‌های خوراکی را از دیگر پروژه های مشترک بین سازمان تات ایران با آکادمی علوم کشاورزی یانان چین است که نیاز به سرمایه گذاری دارد. با توجه به اینکه شیر و محصولات لبنیات در چین بسیار گران است که ایران می تواند در بازار لبنیات چین سهم هر چند ناچیزی داشته باشد.
در ضمیمه شماره یک، برنامه همکاری جامع بیست و پنج ساله ایران و چین (خرداد۹۹ -۲۵۹ صفحه) توسعه سرمایه گذاری در حوزه های مختلف کشاورزی، در قالب صندوق جاده ابریشم، و در ضمیمه شماره دو، تشویق مشارکت شرکتهای چینی در سرمایه گذاری و تامین مالی طرح های آبی خاکی و شبکه های آبیاری و زهکشی، و تاسیسات آب شیرین کن، همچنین تشویق شرکتهای چینی برای سرمایه گذاری و برقراری تسهیلات ویژه قانونی برای سرمایه گذاران چینی در توسعه همکاری های تولیدی -تجاری در زمینه های کشاورزی، آبخیزداری، شیلات و آبزی پروری و انتقال فناوری های مرتبط؛ تسهیل صادرات انواع محصولات کشاورزی لبنی، دامی و شیلات با مشارکت سرمایه گذاران چینی؛ در کنار موضوعاتی مانند تبادل فناوری و سرمایه گذاری در تولید آفت کش ها، حشره کش ها و قارچ کش های کشاورزی با رعایت مقررات بین المللی، به روزرسانی و امضای اسناد پایه همکاری های اقتصادی از جمله یادداشت تفاهم همکاری در زمینه قرنطینه گیاهی، همکاری های جاده ای، موافقتنامه دوجانبه شناسایی فعالان اقتصادی مجاز ایران و چین (AEO) ، ترویج همکاری های عملی در زمینه پرورش طیوره تبادل ژرم پلاسم برنج و دانش فنی ارقام برنج هیبریدی احداث گلخانه های سنتی، انتقال فناوری کاشت با استفاده از آبهای شور و قلیایی و پرورش کرم ابریشم ، تقویت همکاری های گمرکی، بازرسی و قرنطینه، تسهیل قرنطینه در تولیدات غذایی و کشاورزی، تشویق سرمایه گذاری در زمینه گیاهان دارویی و تولید داروهای مورد نیاز در ایران، و تحقیقات مشترک در حوزه جنگل کاری توسعه مراتع و بیابان زدایی و بهبود محیط زیست ؛ در مجموع ظرفیت های مهمی برای همکاری های طرفین محسوب می شود.
دولت چین اخیرا سیاست پایداری برای جذب سرمایه گذاری در کسب و کار کشاورزی از سوی بخش‌های عمومی و خصوصی اتخاذ کرده و بازاری باز برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی ساخته است که ایران می تواند از آن نهایت استفاده را ببرد. اخیرا ( COFCO)، بزرگترین شرکت کشاورزی دولتی چینی، سیاست ها و تاکتیک های جدیدی را برای کنترل بیشتر بر تجارت کالا، فرآوری و تدارکات بین المللی برگزیده است، همینطور شرکت( Bright Foods) یکی دیگر از شرکت های دولتی چینی، رویکرد کنگلومرا (اختلاط) را برای جمع آوری شرکت ها و برندهای تجاری مختلف زیر یک چتر و همکاری های خارجی در دست بررسی دارد.
روش های سرمایه گذاری متنوعی را بکار می برد تا با شرکتهای همکار خود در کشورهای مختلق سرمایه گذاری مشترک انجام دهد که هدف از این سرمایه گذاری برآورده کردن نیاز روزافزون به لبنیات و پروتئین های حیوانی در چین، می باشد. همچنین چند شرکت مواد غذایی هم با دسترسی به تامین مالی ازسوی بانک های چینی، ادغام، خرید و مشارکت با شرکت های خارجی را در بازارهای توسعه یافته تر دنبال کرده اند. چین از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ معادل ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی انجام داده است.این سرمایه گذاری های خارجی منعکس کننده تغییرات در تقاضای چینی ها برای مواد غذایی و محصولات کشاورزی می باشد که نیاز به ارتقاء فناوری و مدیریت در کشور میزبان دارد و ایران هم میتواند در چارچوب توافق راهبردی خویش با چین از این ظرفیتها نهایت استفاده را ببرد.
