محققان دریافتند مصرف حداقل دو وعده لبنیات در روز با کاهش ریسک ابتلا به دیابت و فشارخون بالا مرتبط است.

به گزارش خبرنگار مهر، مصرف بیشتر محصولات لبنی با کاهش ریسک دیابت، فشارخون بالا و سندروم متابولیک مرتبط است.

شرکت کنندگان این مطالعه در رده سنی ۳۵ تا ۷۰ سال از ۲۱ کشور جهان بودند: آرژانتین، بنگلادش، برزیل، کانادا، شیلی، چین، کلمبیا، هند، ایران، مالزی، فلسطین، پاکستان، فیلیپین، لهستان، آفریقای جنوبی، عربستان، سوئد، تانزانیا، ترکیه، امارات و زیمباوه.

مصرف معمول لبنیات در طول ۱۲ ماه قبل از طریق پرسشنامه‌ای از شرکت کنندگان ارزیابی شد. محصولات لبنی شامل شیر، ماست، دوغ، پنیر و غذاهای تهیه شده از محصولات لبنی بود و در قالب پرچرب تا کم چرب (۱ تا ۲ درصد) طبقه بندی شدند.

کره و خامه به طورجداگانه ارزیابی شدند چراکه در برخی کشورها این مواد خوراکی به طور متداول مصرف نمی‌شوند.

اطلاعات مربوط به سابقه مصرف دارویی شخص، مصرف داروهای تجویزی، میزان تحصیلات، سیگار کشیدن، اندازه دورکمر، میزان وزن و قد، فشارخون و میزان گلوکز خون در حالا ناشتا هم جمع آوری شد.

محققان مشاهده کردند مصرف لبنیات پرچرب، و نه لبنیات کم چرب، یا شیوع کمتر اکثر مؤلفه‌های سندروم متابولیک مرتبط بود.

به گفته محققان، حداقل دو وعده مصرف لبنیات در روز با کاهش ۲۴ درصدی ریسک سندروم متابولیک مرتبط بود. این ارتباط در مورد مصرف لبنیات پرچرب به مراتب بیشتر از لبنیات کم چرب بود.

سرویس خبری: علمی و تغذیه و سلامت

طبق نتایج مطالعاتی، مصرف «آووکادو» به پیشگیری از دیابت کمک می کند.

به گزارش خبرنگار مهر، برای اولین بار محققان دریافتند ترکیب موجود در میوه آووکادو می تواند از فرآیندهای سلولی که معمولا منجر به دیابت می شوند، پیشگیری نماید.

در این تحقیق، محققان دانشگاه گولف کانادا دریافتند این ماده بدون عوارض جانبی برای کیله ها، کبد یا عضلات جذب خون می شود.

مقاومت انسولین در افراد دیابتی بدین معناست که بدن شان قادر به دفع مناسب گلوکز از خون نیست. این مشکل زمانی بروز می کند که میتوکندری قادر به سوزاندن کامل اسیدهای چرب نباشد.

به طورمعمول اکسایش اسیدهای چرب امکان چربی سوزی را به بدن می دهد. چاقی یا دیابت مانع از این فرایند شده و در نتیجه اکسایش ناقص روی می دهد.

محققان دریافتند AvoB (avocation B)، مولکول چربی یافت شده در آووکادو، با اکسایش ناقص در عضلات اسکلتی و لوزالمعده در راستای کاهش مقاومت انسولین، مقابله می کند.

در این مطالعه، موش ها به مدت ۸ هفته با رژیم غذایی پرچرب تغذیه شدند تا چاقی و مقاومت انسولین در آنها ایجاد شود. بعد از آن به مدت ۵ هفته AvoB به رژیم غذایی پرچرب نیمی از موش ها افزوده شد.

مطالعات نشان داد در مقایسه با گروه کنترل، گروه دریافت کننده AvoB اضافه وزن به مراتب کمتری داشتند. همچنین حساسیت انسولین در این گروه به مراتب بیشتر بود که بدین معناست که بدن شان قادر به جذب و سوزاندن گلوکز خون و بهبود واکنش به انسولین بود.

در مطالعه انسانی هم مشخص شد در شرکت کنندگانی که مکمل رژیمی AvoB همراه با رژیم غذایی متداول غربی دریافت کرده بودند این ماده بدون تاثیر بر کلیه ها، کبد یا عضلات اسکلتی جذب خون شان شده بود.

همچنین محققان شاهد کاهش وزن در شرکت کنندگان انسانی بودند.

سرویس خبری: علمی، تغذیه و سلامت

مطالعات حاکی از آن است که جوانان و میانسالانی که سطح ویتامین دی(D) آنان پایین است، عمر کمتری می‌کنند.

ارتباط ویتامین D یا به اصطلاح “ویتامین آفتاب”، با سلامت استخوان ها، برای همگان ثابت شده و محرز است، اما امروزه علاقه مندی فراوانی به این ویتامین به دلیل ارتباط با بیماری های مختلفی از جمله ام اس، انواع سرطان، بیماری های قلبی- عروقی و دیابت ایجاد شده است. طی سال های اخیر، محققان پیشنهاد کرده اند که ویتامین D می تواند نقشی حیاتی در تنظیم گلوکز (قند خون)، انسولین و التهاب داشته باشد که این یافته، می تواند به نوبه خود یک هشدار مهم برای پیشگیری از  بیماریهای قلبی- عروقی و دیابت باشد. بنابراین در ادامه، ابتدا به بررسی ویژگیها و منابع ویتامین D و سپس ارتباط آن با بیماری دیابت پرداخته می شود.

ویتامین D چیست؟

بدن جهت حفظ عملکرد صحیح و سلامت خود نیاز به ویتامین ها دارد. ویتامین ها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: ویتامین های محلول در آب و ویتامین های محلول در چربی. ویتامین D از دسته ویتامینهای محلول در چربی است (ویتامین های محلول در چربی شامل ویتامینهای  A، D، K و E  و ویتامین های محلول در آب شامل ویتامینهای گروه B و ویتامین C است). ویتامین D  مانند سایر ویتامین های محلول در چربی در کبد و بافت های چربی ذخیره می شود و همانطوری که مقادیر اضافه آن می تواند سمی باشد، کمبود آن در بدن نیز با بروز بیماری های مختلف جسمی و روحی ارتباط دارد.

ویتامین D برخلاف سایر ویتامین ها می تواند در بدن از نور خورشید نیز ساخته شود، درحالیکه بیشتر ویتامین ها فقط باید از طریق غذا تامین شوند.

راههای تأمین  ویتامین D کدام است؟

راههای تأمین  ویتامین D برای بدن شامل نور خورشید، منابع غذایی و مکمل ویتامین D است که با توجه به محدود بودن منابع غذایی آن،  بهترین راه جهت دریافت آن قرار گرفتن در معرض نور آفتاب است. بیشترین مقدار ویتامین D در میانه روز (ظهر) در بدن ساخته می شود به شرطی که حداقل صورت و دستها بدون هیچ لایه محافظی (مانند کرم های ضد آفتاب) در معرض نور خورشید قرار بگیرند.

چه عواملی بر ساخته شدن ویتامین D در بدن تأثیر می گذارند؟

برخی عوامل بر امکان تولید ویتامین D در اثر تابش نور خورشید تاثیر گذارند. افرادی که پوست تیره ای دارند، یا  در مناطقی دور از خط استوا زندگی می کنند، افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و یا  پوشش کامل در برابر نور خورشید دارند (استفاده از ضد آفتاب، لباس های پوشیده، دستکش، کلاه و …) و افراد مسن، نمی توانند به مقدار کافی ویتامین D  از طریق نور آفتاب به دست بیاورند. بنابراین برای این دسته از افراد ، استفاده از مکمل ویتامین D ضروری است.

همچنین آلودگی هوا از جمله عواملی است که مانع سنتز ویتامین D توسط نور خورشید در بدن می شود. بنابراین در مورد افراد ساکن در کلان شهرها که عموما” هوای آلوده ای دارند هم باید به امکان وجود کمبود ویتامین D توجه شود.

منابع غذایی غنی از ویتامین D چیست؟

غنی ترین منابع غذایی ویتامین D شامل: روغن کبد ماهی، ماهی های چرب مانند ماهی سالمون، لبنیات و تخم مرغ هستند. ازآنجا که این ویتامین به مقدار فراوان در منابع غذایی وجود ندارد، دریافت مکمل آن، با در نظر گرفتن میزان مواجهه مفید فرد با نور خورشید، در صورت تجویز از سوی پزشک یا متخصص تغذیه، توصیه می شود.

روش تشخیص کمبود ویتامین D چیست؟

تنها راه تشخیص کمبود ویتامین D، آزمایش خون است. اگرچه علائمی همچون مشکلات گوارشی، تعریق در ناحیه پوست جمجمه، استخوان درد، افزایش وزن و بی حوصلگی می توانند تا حدودی نشانگر کمبود ویتامین D در بدن باشند.

وضعیت کمبود ویتامین D در ایران چگونه است؟

با وجودیکه ایران کشوری آفتابی است بررسی ها نشان می دهند که ما در بیشتر مناطق کشور در حدود ۸۰ درصد کمبود ویتامین  Dداریم.  نوع لباس، گرد و غبار، شیشه پنجره ها، هوای ابری، هوای آلوده و کرم های ضد آفتاب می توانند مانع رسیدن اشعه ماوراءبنفش به بدن و ساخته شدن ویتامین D مورد نیاز در بدن فرد شوند. همچنین منابع غذایی ویتامین Dبسیار محدود هستند و غنی سازی مواد غذایی با  ویتامینD  در ایران به شکل گسترده انجام نمی شود .

ارتباط ویتامین D و دیابت چگونه است؟

گیرنده های ویتامین D تقریبا در تمام سلول های بدن وجود دارند که این نشان دهنده نقش مهم ویتامین D در فرآیندهای شیمیایی بدن است. اما این ویتامین نقش قابل توجه و مهمی در تنظیم عملکرد سلول های بتای پانکراس (سلول های ترشح کننده انسولین در پانکراس یا همان لوزالمعده) دارد.

در دیابت نوع ۱ که ترشح انسولین در آن مختل می شود، سلول های بتای پانکراس توسط سیستم ایمنی بدن تخریب میشوند و در دیابت نوع ۲، سلول های بتا تلاش می کنند تا انسولین بیشتری تولید کنند چون در سایر بافت های بدن مقاومت به انسولین وجود دارد و این هورمون نمی تواند عملکرد لازم را داشته باشد. از جمله مهمترین عواملی که باعث مقاومت به انسولین می شوند؛ اضافه وزن، نداشتن فعالیت فیزیکی، چربی شکمی زیاد و زمینه ژنتیکی است.

مطالعات نشان داده اند که ویتامین D در سلول های بتا پانکراس بر تولید و ترشح انسولین اثر می گذارد. ترشح انسولین وابسته به کلسیم است و جذب کلسیم نیز تحت تاثیر ویتامین D قرار می گیرد. برخی از مطالعات حیوانی نشان داده اند که کمبود ویتامین D منجر به کاهش تولید انسولین می شود. همچنین محققان نشان داده اند که کمبود ویتامین D باعث کاهش حساسیت بافت ها به انسولین و در نتیجه بروز دیابت نوع ۲ میشود.

آیا می توان با ویتامین D  خطر بروز دیابت را کاهش داد؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت، مطالعاتی وجود دارد که نشان داده اند دریافت مقادیر کافی ویتامین D در ارتباط با کاهش خطر بروز دیابت نوع ۲ است که نمونه هایی از آن در زیر آورده می شود:

در گزارشی که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد، ۸۰۰۰۰ زن به مدت ۲۰ سال پیگیری شده بودند. خطر بروز دیابت نوع ۲ در زنانی که دریافت کلسیم بیشتر از ۱۲۰۰ میلی گرم و ویتامین D بیشتر از ۸۰۰ واحد داشتند ۳۳ %کاهش یافت.

مطالعه ی دیگری که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان داد، افرادی که مقادیر بالای ویتامین D دریافت می کنند، در مقایسه با افرادی که دریافت مقادیر پایینی از این ویتامین را دارند خطر دیابت نوع ۲ در آنها ۴۳ % کاهش می یابد.

مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۳ نشان داد که سطوح بالاتر ویتامین D در موش در ارتباط با کاهش شیوع دیابت نوع ۲ می باشد.

عوارض دیابت در ارتباط با کمبود ویتامین D چیست؟

رایج ترین عوارض بیماران دیابتی، مشکلات قلبی- عروقی می باشد و تحقیقات، اهمیت کمبود ویتامین D در شیوع بیماری های قلبی- عروقی را نشان می دهند. مطالعات زیادی نشان داده اند که ویتامین D، یک عامل درمانی یا پیشگیری کننده در دیابت نوع ۲ می باشد.

همچنین، اخیرا (سال ۲۰۱۷) در آمریکا نشستی برگزار شد که نتایج آن بیان کننده ارتباط بین کمبود ویتامین D با افزایش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) در بدن است. افزایش سطح کلسترول LDL خطر بیماری های قلبی- عروقی را افزایش می دهد. بنابراین کمبود ویتامین D می تواند بر عوارض ناشی از دیابت نیز تاثیر گذار باشد.

با وجود تمام فواید ویتامین D، آیا استفاده بیش از حدِ این ویتامین، می تواند تاثیر ناگواری بر سلامت انسان بگذارد؟

ویتامین D جزء آن دسته از ویتامین های محلول در چربی است که قابلیت ذخیره شدن در بدن را دارد. در صورت مصرف بیش از حد مجاز، می تواند باعث عوارضی از قبیل رسوب کلسیم در کلیه ها، ریه ها، قلب، گوش، دردهای استخوانی، از دست دادن اشتها و تهوع، افزایش حجم ادرار، یبوست، اختلالات کلیوی و موجب مسمومیت شود.

نتیجه گیری:

بطور کلی؛ کمبود ویتامین D با افزایش نمایه توده بدنی، فشار خون بالاتر، تری گلیسرید بالا و مقاومت به انسولین که همگی از عوامل مستعد کننده فرد به بروز دیابت نوع ۲ هستند، ارتباط دارد. اما، نکته حائز اهمیت این است که دریافت مقادیر مطلوبی از ویتامین D در پیشگیری و یا کنترل دیابت موثر است و مصرف بیش از حد آن همراه با عوارض جدی است. بنابراین، مصرف ویتامین D از طریق مکمل، نیازمند بررسی های پزشکی و تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه باید صورت گیرد و لازم است که از مصرف خودسرانه آن پرهیز شود. همچنین توصیه می شود با توجه به شیوع بالای کمبود ویتامین D  در ایران وضعیت ویتامین Dخون در همه افراد بخصوص افرادی که در مرحله پیش دیابت قرار دارند، مورد بررسی قرار گیرد.

دکتر گلبن سهراب

عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه وصنایع غذایی

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

استویا گیاهی چند ساله، بوته ای و کوتاه قد از خانواده (Compositae Asteraceae) است که بومی نواحی شمالی آمریکای جنوبی بوده و هم اکنون در کشور های پاراگوئه، اوروگوئه، آمریکای مرکزی، برزیل، تایلند، چین و فلسطین اشغالی نیز به صورت تجاری کشت داده می شود. این گیاه از تیره مرکبات علفی، حساس به سرما و دارای برگ‌های کوچک بوده و تولید آن از طریق بذر، نشاکاری، قلمه و کشت بافت انجام می‌شود. برگ های این گیاه حاوی مقدار زیادی ترکیبات شیرین بوده که بدون کالری هستند.

این گونه ها ابتدا توسط گیاه شناس و پزشک اسپانیایی Jaime Esteve Pedro شناخته شده اند. استویا لقبی بود که این گیاهشناس و پزشک بر آن نهاد، اما مصرف این گیاه به عنوان یک شیرین کننده به آمریکای جنوبی باز می‌گردد. در سال ۱۸۸۷، Antonio Bertoni گیاه شناس سوئیسی در حین تحقیقاتش در شرق پاراگوئه استویا و خاصیت شیرینی آن را با جزئیات شرح داد و بعد از آن به خارج از آمریکای جنوبی معرفی شد. در سال۱۹۱۰ دو شیمیدان فرانسوی ترکیباتی را که باعث شیرینی استویا می شوند، جدا کردند. آنها این ترکیبات را rebaudioside و stevioside نامیدند. در اوایل دهه ی ۱۹۷۰، ژاپن کشت استویا را به عنوان جایگزینی برای شیرین کننده های مصنوعی مانند ساکارین و سیکلامات شروع کرد.

مزایای استفاده از استویا در صنایع غذایی

۱- کاملا طبیعی است و بر خلاف شیرین کننده های رژیمی شیمیایی (مثل آسپارتام) اثرات مضر جانبی برای مصرف کننده ندارد. ۲۰۰ تا ۳۰۰ بار از شکر (ساکاروز) شیرین تر است.

۲- به دمای بالا مقاوم است (مقاوم در برابر حرارت تا ۲۰۰ درجه سانتیگراد) و بر خلاف شکر، سوخته و قهوه‌ای نمی شود و به راحتی می تواند در تولید نان های شیرین مورد استفاده قرار گیرد.

۳- حلالیت بالایی دارد و به راحتی می تواند در ترکیباتی با پایه های آب یا الکل بکار گرفته شود.

۴- در محلول‌های اسیدی یا بازی به شدت پایدار است.

۵- در مقابل نور پایدار است.

۶- طعم ثابت و شیرینی پایدار دارد که می تواند در تمامی مراحل تولید حفظ گردد.

۷- علاوه بر این، این گیاه حاوی ویتامین ها و مواد معدنی از جمله منیزیم، ویتامین B3 (نیاسین)، ریبوفلاوین، روی، کُرُم، سلنیوم، پتاسیم و سدیم است.

۸-

۹- ضد جرم دندان بوده و خاصیت هضم کنندگی و آنتی اکسیدانی بسیار موثری دارد.

ایمنی استویا

• مطالعات اولیه ی انسانی تاثیر درمانی استویا را در ایجاد فشار خون بالا نشان داده‌اند؛ این در حالی است که مطالعات اخیر بر بی اثر بودن آنها بر فشار خون بالا دلالت داشته اند.
• در حقیقت میلیون ها ژاپنی استویا را بیش از سی سال بدون گزارشی از ضرر و زیان آن مصرف نموده اند. هم چنین این گیاه در بین اقوام ساکن در آمریکای جنوبی به صورت سنتی به عنوان درمان دیابت نوع دو استفاده می‌شده است.
• مطالعات بالینی زیادی تأثیرات مفید آن را بر فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ نشان داده‌اند. از جمله ی این تحقیقات دو تحقیق جداگانه توسط محققان چینی است که در هر دو تحقیق کاهش مؤثر فشار سیستولی و دیاستولی را در پایان دوره ی درمان نشان داده اند.

آیا استویا سرطانزا است؟

• “سازمان نظارت بر مواد غذایی اروپا” در جریان آزمایش های مختلف به این نتیجه رسیده که گیاه استوا سرطان زا نیست و تأثیر منفی روی تولید مثل ندارد.

                                                                                     دکتر لیلا میرمقتدایی

عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه وصنایع غذایی

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی