بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بخش کشاورزی اذعان می کنند که عدم حمایت های لازم از تولیدکنندگان و تخصیص ارز ترجیحی به واردات دانه های روغنی منجر به شکست طرح خوداتکایی روغن شد.
به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان؛ تولید روغن به عنوان یک کالای اساسی و استراتژیک با چالش ها و مشکلات متعددی روبروست که برطرف کردن نیازهای فنی، تکنیکی و اجرای پروژه های به زراعی راه حل چالش تولید روغن در کشور محسوب می شود.
بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی محدودیت منابع آبی را چالش جدی پیش روی تولید دانه های روغنی در کشور می دانند و معتقدند که محدودیت منابع آب به عنوان اولین و مهم ترین چالش کشت دانه های روغنی در کشور است چراکه گیاهان روغنی، گیاهان صنعتی هستند که مناسبات اقتصادی و صنعتی می تواند در تولید و توسعه کشت این گیاهان نقش اساسی داشته باشد.
علی رغم آنکه خوداتکایی ۷۰ درصدی تا افق ۱۴۰۴ یکی از سیاست های وزارت جهاد کشاورزی است، اما آمارها نشان می دهد که تولید دانه های روغنی تا تحقق این آرمان اختلاف معناداری دارد که بسیاری از کارشناسان اقتصادی تخصیص ارز ترجیحی به واردات دانه های روغنی و روغن را علت ناکامی این طرح می دانند.
خیام نکویی رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج گفت: سالانه بیش از ۲ میلیون تن نیاز به روغن داریم که تنها ۷ درصد از این میزان در داخل تولید می شود و ناگریز به واردات ۹۳ درصد از نیاز کشور هستیم.
به گفته رئیس سازمان تحقیقات، حدود ۲۰ درصد ارز فقط صرف واردات روغن می شود که یکی از علل آن مربوط به میزان بالای مصرف روغن در کشور است.
در همین رابطه جعفری معاون پژوهش و فناوری سازمان تحقیقات و ترویج کشاورزی، اجرای پروژه های به زراعی را از راهکارهای حل چالش تولید روغن و دستیابی به خوداتکایی تولید روغن در کشور اعلام کرد.
دلایل ناکامی خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه های روغنی
مجید شاکری کارشناس اقتصادی گفت: با توجه به آب بر بودن کاشت دانه های روغنی و مسئله دسترسی آب در بخش کشاورزی مدت هاست در وضعیتی هستیم که یک سری واردکنندگان مهم دانه های روغنی در دنیا هستند.
به گفته او، با توجه به موضوع تمرکز بر کشت دانه های روغنی با آب بری کمتر و تغییر فرهنگ مصرف طرحی به نام خودکفایی دانه های روغنی اجرا شد، اما هیچ گاه مدعی تامین ۱۰۰ درصدی در داخل و بی نیازی از واردات نبود.
شاکری ادامه داد: طرح خودکفایی دانه های روغنی با شیب قابل توجهی رشد کرد به طوریکه از ۹۶ به بعد رقم قابل توجهی را از دوش واردات برداشت که متاسفانه اجرای ارز ۴۲۰۰ تومان در ۲۱ فروردین ۹۷ شوک به موضوع دانه های روغنی وارد کرد چراکه با وجود رشد تورم در داخل، واردات ارزانتر تمام می شد.
کارشناس اقتصادی با بیان اینکه سقوط آزاد در طرح دانه های روغنی برقرار است، افزود: با وجود آنکه طرح خودکفایی در اوج موفقیت نیست، اما عدد قابل توجهی از روی تراز پرداخت های ایران می تواند بردارد.
او با بیان اینکه با تخصیص ارز ترجیحی در سنوات گذشته به طور ناگهانی نتایج طرح کاهش یافت، گفت: با توجه به آنکه روغن جزء آخرین کالاهای اساسی بود که ارز ترجیحی آن حذف شد، عملا این فشار باقی ماند و حال با حذف ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی نمی دانیم که اثر آن در خودکفایی چقدر است؟ اما به نظر می رسد که نتایج آن شبیه ارز ۴۲۰۰ تومانی باشد.
طبق آمار اعلامی طی سال های ۸۲ تا ۸۴ روند خودکفایی و تولید دانه های روغنی خوب بود، اما بعد آن اجرا نشد که مسئولان افزایش نرخ خرید تضمینی دانه های روغنی و پرداخت مشوق را راهکار توسعه کشت مطرح می کنند.
آموزش و تجهیز مکانیزاسیون راهی برای ارتقای تولید دانه های روغنی در کشور
مسعود اسدی رئیس مجمع ملی تشکل های بخش کشاورزی گفت: میزان مصرف روغن در کشور ناشی از عادات غذایی مردم بالاست که در این میان خودکفایی ۸۰ درصدی در بحث روغن حائز اهمیت است.
او با اشاره به راهکارهای اساسی در خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه های روغنی افزود: آموزش، تجهیز مکانیزاسیون، استفاده از بذور با کیفیت و ترویج بهره وری در تولید دانه های روغنی از جمله راهکارهای مهم خوداتکایی است چراکه اگر بخواهیم از طریق افزایش قیمت خرید تضمینی، تولید دانه های روغنی را افزایش دهیم، بنابراین از تولید سایر محصولات همچون گندم خواهد شد.
اسدی ادامه داد: آموزش و ترویج و استفاده از روش های نوین کشت راهکار اساسی دستیابی به خودکفایی ۸۰ درصدی است چراکه وابستگی به دانه های روغنی در بُعد امنیت ملی صحیح نیست که در محصول استراتژیکی بیش از حد وابسته شویم.
رئیس شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی با بیان اینکه خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه های روغنی به سهولت شدنی نیست، افزود: مجموعه دولت باید تصمیماتی اتخاذ کنند که از تولیدکنندگان دانه های روغنی حمایت شود به طوریکه برای جلوگیری از آسیب به سایر محصولات، روش های دیگری جز قیمت را اتخاذ کنند.
او گفت: خوداتکایی ۸۰ درصدی در دانه های روغنی همانند بحث الگوی کشت است که وزارت جهاد در دولت قبل و حال در اجرای الگوی کشت ناموفق بوده است چراکه تحقق این موضوعات نیاز به سرمایه گذاری دولت دارد، درغیر این صورت هیچ وزیری به تنهایی توان اجرا نخواهد داشت.
طبق اعلام معاونت امور زراعت وزارت جهاد بعد از حذف ارز ترجیحی حدود ۲۰ درصد مصرف روغن کاهش یافت، اما پیش بینی می شود که با افزایش تورم و ثبات قیمت، دوباره سرانه مصرف به قبل بازگردد. این درحالی است که تغییر عادت غذایی راهکاری برای دستیابی به طرح خوداتکایی است.
ابزار قیمت راهکاری برای رسیدن به خوداتکایی دانه های روغنی
قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: قبل از انقلاب در خصوص دانه های روغنی سازمانی به نام شرکت دانه های روغنی داشتیم که این سازمان مکلف به تامین دانه های روغنی در قالب کشت قراردادی بود که با پیشی گرفتن قیمت برخی محصولات از دانه های روغنی، این موضوعات فراموش شد.
به گفته او، در سنوات قبل اغلب کشاورزان دامدار هم بودند که از تفاله پنبه و دانه های روغنی، خوراک دامشان را تامین می کردند که قیمت بالای برخی محصولات منجر به وابستگی در دانه های روغنی شد.
پیشه ور ابزار قیمت را یکی از سیاست های مناسب در جهت رسیدن به خوداتکایی دانه های روغنی اعلام کرد و گفت: شورای قیمت گذاری باید نرخ منطقی و متناسب با هزینه های تولید در نظر بگیرد تا کشت صرفه اقتصادی داشته باشد چراکه مهم ترین راهکار در جهت رسیدن به خودکفایی موضوع قیمت است.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی سیاست های حمایتی در قالب کشت قراردادی و تامین نهاده های مورد نیاز را از دیگر راهکارهای خوداتکایی در تولید دانه های روغنی اعلام کرد و افزود: با توجه به آنکه کشاورزی در ایران ۱۰۰ درصد خصوصی و در مقیاس کوچک و خرده مالکی است، لذا باید حمایت های لازم در جهت تامین معیشت کشاورزان صورت بگیرد که متاسفانه بی توجهی به تولید منجر به تعطیلی کارخانجات روغن کشی و آسیب به صنایع شده است.
علی رغم آنکه طرح خوداتکایی دانه های روغنی می‌تواند برای اقتصاد کشور دستاوردهایی داشته باشد، اما به دلایل متعدد در سنوات گذشته زمین گیر شد و نتوانست به اهداف خود برسد که انتظار می رود با اتخاذ سیاست های حمایتی و برنامه ریزی مناسب این امر‌تحقق یابد چراکه خوداتکایی نسبی در تولید محصول استراتژیک در ارتقای ضریب امنیت غذایی و کاهش وابستگی تاثیر بسزایی دارد.
سرویس خبری: کشاورزی
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
