1

۹۷ درصد مساحت کشور دچار خشکسالی است/جمع‌آوری بیش از ۷۳ هزار ژن گیاهی

رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر گفت: بر اساس گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ۹۷ درصد مساحت کشور با بحران خشکسالی دست به گریبان بوده و این وضعیت در حال تشدید است. بنابراین توسعه پایدار کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی در گروی حفظ و بهره‌برداری بهینه از منابع سه گانه کشاورزی یعنی آب، خاک و منابع ژنتیکی است.

به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، به نقل از ایسنا، محمد زمانیان در نشست خبری با بیان این‌که بخش کشاورزی وظیفه تامین امنیت پایدار غذایی با اتکا و تولید ملی، استفاده بهینه و کارآمد از منابع تولید، حفاظت از منابع تجدید شونده و افزایش درآمد کشاورزان را برعهده دارد، گفت: اما این بخش حاضر در انجام وظایف ذاتی خود با چالش‌هایی از جمله بحران کم آبی، ناپایداری منابع کشاورزی و پایین بودن بهره‌وری زمین، آب و انرژی دست و پنجه نرم می‌کند.

وی ادامه داد: افزایش مصرف آب به دلیل توسعه صنایع، گسترش سطح زیرکشت محصولات آبی و تابستانه، افزایش مصارف شهری و صنعتی همراه با جمعیت رو به رشد، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های پی در پی، دسترسی به آب با کیفیت در ایران را به شکل فزاینده‌ای کاهش داده و توانایی بخش کشاورزی کشور را در دستیابی به امنیت غذایی تحت تاثیر قرار داده است.

به گفته وی براساس گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی نشان می‌دهد که ۹۷ درصد مساحت کشور با بحران خشکسالی دست به گریبان بوده و این وضعیت در حال تشدید است. به ویژه در فلات مرکزی که بیشترین آمار جمعیتی ایران در این منطقه توزیع شده و این در حالی است که بیشترین مشکل منابع آبی هم در فلات مرکزی کشور وجود دارد.

زمانیان در ادامه گفت: توسعه پایدار کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی در گروی حفظ و بهره‌برداری بهینه از منابع سه گانه کشاورزی یعنی آب، خاک و منابع ژنتیکی است.

رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر به پایین بودن بهره‌وری نیز اشاره کرد و گفت: ارزیابی تناسب اراضی برای کشاورزی ایران نشان می‌دهد که علاوه بر محدودیت‌های آبی، منابع زیرزمینی نیز موانع قابل توجهی را برای تولید پایدار ایجاد کرده است. تجارب خارجی و داخلی نشان می‌دهد که افزایش بهره‌وری آب از سریع‌ترین و اقتصادی‌ترین راه‌حل‌هایی است که می‌تواند ضمن رونق بخشیدن به تولید، ایجاد درآمد و کاهش هزینه، تامین منابع آب، خسارت وارده به منابع آب را تامین و احیاء کند و با توجه به همبست قوی آب و انرژی، سیاست‌های اعمال بر آب، بر انرژی نیز تاثیرگذار است.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به وظایف و اهداف موسسه اصلاح و تهیه نهال بذور اشاره کرد و گفت: از مهم‌ترین وظایف این موسسه می‌توان به جمع‌آوری، حفاظت و توسعه ظرفیت‌های بهره‌برداری از ذخائر ژنتیک گیاهی، بررسی‌های به‌نژادی، به‌زراعی و تکنولوژیکی در پی محصولات زراعی برای گروه‌های مختلف، تهیه و ارائه دانش فنی، تولید هسته‌های اولیه بذر نهال و ارائه مشاوره‌های فنی و تحقیقاتی و تعیین سیاست خط مشی بر کار تولیدکنندگان بذر اشاره کرد.

زمانیان افزود: این موسسه در سال ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ به طور متوسط سالیانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ پروژه تحقیقاتی در راستای تحقق برنامه‌های کلان کشور اجرا کرده است. همچنین در بازه زمانی ۹ ساله در مجموع ۱۴۰ رقم از محصولات مختلف گروه غلات آبی، ذرت و گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی، سبزی و صیفی و حبوبات آبی اصلاح شده معرفی شده است.

وی با بیان اینکه منابع ژنتیکی گیاهی یکی از ارزشمندترین ثروت‌های ملی و منابع پایه‌ای هر کشور محسوب می شوند، گفت: در حال حاضر تعداد کل منابع ژنتیکی گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آنها ۷۳ هزار و ۹۱ نمونه ژنتیکی است و  در مجموع بیش از ۱۴۰ هزار نمونه ژنتیکی در بانک ژن گیاهی ملی ایران مورد حفاظت است. همچنین تاکنون ۶۲۵۵ نمونه ژنتیکی از گونه‌های درختان میوه جمع‌آوری و در قالب کلکسیون‌های زنده در ایستگاه‌های تحقیقاتی مورد حفاظت قرار گرفته است.

رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر همچنین به برخی از اقدامات این موسسه اشاره کرد و گفت: از جمله اقدامات می‌توان به معرفی ارقام متحمل به خشکی، شوری و سایر تنش‌ها، معرفی ارقام کلزا به کشاورزان برای دستیابی به خودکفایی در تولید روغن گیاهی، آغاز تحقیقات در خصوص ارقام هیبرید کلزا، توسعه کشت زمستانه هیبرید آفتابگردان در مناطق گرمسیری خوزستان، معرفی ارقام هیبرید زودرس آفتابگردان، اصلاح ارقام زودرس و پرروغن گلرنگ، معرفی ارقام جدید سیب‌زمینی، معرفی ارقام داخلی لوبیا سبز و تحقیقات سالیانه بر ژرم پلاسم‌ها و انعقاد تفاهم‌نامه همکاری مشترک علمی و پژوهشی با پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و… اشاره کرد.

سرویس خبری: کشاورزی

منبع: ایسنا




فناوری نوظهور زیست‌سازگار راهکار قابل اطمینان برای ارتقای سلامت محصولات غذایی

بر اساس آمارها ۸۰ درصد از مواد غذایی از بخش کشاورزی تامین می‌شود و استفاده از فنانوری نوظهور نانو در صورتی که زیست‌سازگار باشد، می‌تواند به‌عنوان یک راه حل قابل اطمینان برای ذخیره‌سازی و حتی بسته‌بندی مواد غذایی باشد.

به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، به نقل از ایسنا، یکی از مهمترین بخش‌های صنعت تمام کشورها که با امنیت غذایی در ارتباط است، صنایع غذایی است. با کمبود منابع غذایی و افزایش جمعیت، توسعه این بخش از صنعت ضروری است و در این راستا استفاده از فناوری‌های نوین در این بخش رویکرد جدیدی است که بسیار مورد توجه قرار ‌گرفته است.

ایران یکی از بزرگترین واردکننده‌های محصولات غذایی است و در صورت بی‌توجهی به تولید و فرآوری غذا، هر روز بر میزان واردات محصولات غذایی افزوده خواهد شد.

فناوری نانو انقلابی نوظهــور است که در تمامی بخش‌ها از مکانیک تا پزشکی از جمله صنایع غذایی پتانســیل زیادی دارد؛ چرا که این فناوری مطالعه دستکاری و کنترل ماده در مقیاس اتمی و مولکولی است و به دلیل افزایش ســطح (نسبت به حجم) و نرخ انتقال جرم دارای فعالیت شیمیایی و زیستی، واکنش آنزیمی، نفوذپذیری، رفتار کاتالیزوری، خواص کوانتومی بهتری در مقایسه با ذرات بزرگتر دارند.

امروزه بازار غذا به چنین فناوری‌هایی نیاز دارد تا محصولات غذایی مناسب، معتبر و اشتهاآور تولید کند و بتواند در بخش بازاریابی و فرآوری مواد غذایی پیشرو باشد. فناوری نانو یکی از مواردی است که در پردازش مواد غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد.

نانوذرات به عنوان مواد افزودنی غذایی استفاده می‌شوند تا مواد غذایی را از آلودگی محافظت کنند و در نتیجه باعث افزایش طول عمر آنها شوند. مواد نانو و مواد افزودنی غذایی در مقیاس نانو به اشکال مواد نگهدارنده، حسگرهای ضدمیکروبی، طعم‌دهنده، مواد بسته‌بندی برای تأثیر بر ترکیب مواد مغذی و بهبود ماندگاری محصول، بافت، عطر و طعم استفاده می‌شوند.

این فناوری همچنین به منظور مقابله با بیماری‌های مرتبط با غــذا مانند دیابت و چاقی و ایجاد رژیم‌های غذایی خاص برای گروه‌های مختلف هدف، افراد سالخورده و سبک زندگی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فناوری نانو به عنوان یک تحول صنعتی هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای درحال توسعه مطرح است و روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود.

فناوری نانو چندین روش جدید برای بهبود کیفیت، ماندگاری، ایمنی و سلامت مواد غذایی به صنایع غذایی ارائه می‌دهد. با این وجود، نگرانی مصرف‌کنندگان، سازمان‌های نظارتی و صنایع غذایی در مورد اثرات نامطلوب بالقوه احتمالی (سمیت) مرتبط با کاربرد فناوری نانو در غذاها وجود دارد.

به طور خاص، یک نگرانی اصلی در مورد ترکیب مستقیم نانوذرات مهندسی شده در مواد غذایی است، مانند آن‌هایی که به‌عنوان طعم‌دهنده‌ها، مواد نگهدارنده، مواد مغذی یا آن‌هایی که برای اصلاح خواص نوری، رئولوژیکی یا جریان‌پذیری مواد غذایی و یا در بسته‌بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بازار کشاورزی و مواد غذایی

بخش کشاورزی وظیفه تامین نیاز غذایی با اتکا بر تولید ملی و استفاده بهینه و کارآمد از منابع تولید (آب، خاک و اقلیم) و حفاظت از منابع طبیعی تجدید شونده و افزایش درآمد کشاورزان را بر عهده دارد. این بخش با برخورداری از حدود ۶.۶ درصد تولید ناخالص داخلی، ۱۷.۷ درصد اشتغال و ۵.۹ درصد صادرات غیر نفتی و تامین کننده حدود ۸۰ درصد مواد غذایی جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد کلان کشور دارد.

بر اساس بانک اطلاعات محصولات نانو فناوری، در بخش محصولات غذایی ۳۵۷ محصول از ۵۱ نوع مختلف توسط ۱۴۲ شرکت از ۲۶ کشور مختلف به ثبت رسیده است. پنج بخش اصلی محصولات غذایی نانویی شامل حسگرهای غذایی، غذا، بسته‌بندی،‌ تغذیه‌های ورزشی و مکمل‌ها است.

همچنین طبق اطلاعات سازمان خواربار، ایران جزو برترین تولیدکنندگان گندم با میانگین ۱۴.۳ میلیون تن به صورت میانگین در ۵ سال اخیر است.

نانو و صنایع غذایی

نانو ذرات موجود در غذاها را می‌توان به دو دسته “آلی” و “معدنی” تقسیم کرد.

بسیاری از انواع نانو ذرات مورد استفاده در غذاها عمدتا از مواد معدنی “نقره”، “اکسید آهن”، “دی اکسید تیتانیوم”،‌”دی اکسید سیلسیم” و “اکسید روی” تشکیل شده‌اند. این ذرات به صورت جامد بلوری یا آمورف در دمای محیط وجود دارند که ممکن است کروی یا غیر کروی باشند، همچنین دارای مشخصات سطحی متفاوتی هستند.

یکی از معروف‌ترین نانو ذرات معدنی که در محصولات غذایی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، دی اکسید تیتانیوم است. این ماده یک پودر سفید است که از مواد معدنی موجود در طبیعت استخراج می‌شود و از آن در محصولات غذایی،‌ داروها و مواد آرایشی مورد استفاده قرار گرفته است.

از این ماده معدنی برای سفید کردن و درخشندگی فرمولاسیون محصول و در کرم‌های ضد آفتاب برای محافظت مؤثر در برابر اشعه ماوراء بنفش مضر استفاده می‌شود.

نانو ذرات آلی نیز مانند لیپیدها، پروتئین‌ها و یا کربوهیدرات‌ها تشکیل شده‌اند که معمولا در غذاها استفاده می‌شوند.

به طور کلی تصور می‌شود که نانو ذرات آلی نسبت به نانو ذرات معدنی کمتر سمیت دارند، زیرا به طور کامل در دستگاه گوارش انسان هضم شده و ماندگار نیستند.

نانو ذرات موجود در غذاها ممکن است از مــواد غیرآلــی چون نقره، دی اکسید تیتانیوم، دی اکسید سیلیسیم، اکسید آهن و اکسیدروی و یا اجزای آلی چون لیپیدها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها تشکیل شده باشند.

ترکیب نانوذرات نقش اصلی را در تعیین سرنوشت آنها در دستگاه گوارشی دارد. لیپیدها، پروتئین‌ها و نشاسته‌ها توسط پروتئازها، لیپازها و آمیلازها در دهان، معده، روده کوچک یا روده بزرگ هضم می‌شوند. با این حال، برخی از مواد آلی مورد استفاده برای ساخت نانوذرات غذایی مانند فیبرهای رژیم غذایی و روغن‌های معدنی ممکن است در دستگاه گوارش فوقانی هضم نشوند.

نانوذرات معدنی نیز در دستگاه گــوارش هضم نمی‌شوند؛ اما برخی از آنها ممکن است در اثر تغییر در PH یا رقت به طور کامل یا جزئی حل شوند.

توانایی نانوذرات معدنی در تولید سمیت اغلب با واکنش شیمیایی آنها در ارتباط است که به ترکیب آنها بستگی دارد. به عنوان مثال برخی از نانوذرات معدنی یون‌هایی را حل کرده و آزاد می‌کنند که واکنش‌های شیمیایی یا بیو شیمیایی نامطلوبی ایجاد می‌کنند.

تحقیقات و کاربردهای تجاری در زمینه فناوری نانو به تدریج دامنه خود را از یک طیف به طیف دیگر افزایش می‌دهند. فناوری نانو پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای پیشرفت علوم غذایی در سراسر جهان دارد. از سرعت بخشیدن به ماندگاری محصول گرفته تا ذخیره بهتر مواد غذایی، ردیابی آلاینده‌ها و ورود مکمل‌های غذایی یا بهداشتی به بدن از طریق مواد غذایی.

فناوری نانو نقش امیدوارکننده‌ای در حوزه فناوری غذایی دارد. جایگزینی روش‌های معمول جداسازی میکروبی با کاربردهای مبتنی بر فناوری نانو می‌تواند خطرات بیماری‌های منتقل شده از طریق غذا را از بین ببرد که حتی در آلودگی‌های کوچک نیز کشنده است.

پیشرفت‌های اخیر در زمینه کاربردهای مبتنی بر علوم نانو، منعکس‌کننده فرصت‌هایی برای طراحی مجدد پردازش، بازسازی چرخه تولید، تأیید حفاظت از منابع طبیعی و حتی تعریف مجدد عادات غذایی مصرف کنندگان است.

چنین فناوری‌هایی منجر به توسعه سیستم‌های زراعی می‌شوند و مسیر توسعه پایدار کشاورزی را هموار می‌کنند و فناوری نانو به عنوان ابزاری ضروری برای غلبه بر چالش‌های موجود زیست محیطی به خاطر بسته‌بندی محصولات غذایی عمل می‌کند.

فناوری نانو در صورتی که سازگار با محیط زیست و از نظر اقتصادی مناسب باشـد، می‌توان به یک راه حل قابل اطمینان حتی در بسته‌بندی مواد غذایی دست یافت. چنین در نهایت تأثیر مهمی بر کیفیت، ذخیره‌سازی، ایمنی و امنیت مواد غذایی خواهد داشت که این امر به سود تولیدکنندگان و همچنین مصرف‌کنندگان خواهد بود. با این حال به خاطر رفتارهای مهاجرتی نانوذرات در زمینه مواد غذایی، سمیت سلولی نانوذرات در انسان و تأثیرات احتمالی آنها بر سلامتی و محیط زیست مصرف کنندگان، تحقیقات بیشتری لازم است.

سرویس خبری: صنعت غذا

منبع: ایسنا




چرا بخش تحقیقات کشاورزی از اجرا عقب مانده است؟

عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گفت: وزارت جهاد کشاورزی باید رویکرد جامعه محور را برای تولید و انتقال دانش فنی اتخاذ کند، استفاده از شاخص ­های اقتصادی، نظیر اثربخشی یافته در بهبود معیشت کشاورزان در رویکرد جامعه محور باید توجه شود.

به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، به نقل از فارس؛ مسعود لطیفیان در پاسخ به دلایل عقب ماندگی بخش تحقیق نسبت به اجرا در مزرعه چه بوده است؟ و چرا یافته ها به مزرعه کمتر منتقل شده است، گفت: پرداختن به مسائل سیستمی تولید و انتقال دانش فنی در کشاورزی ایران نیاز به برقراری روش­های ارتباط جدید میان بهره بردار،  مروج و پژوهشگر دارد. تولیدات دانش فنی کشاورزی به صورت منطقی باید تولیداتی نافع و معطوف به مشکلات جامعه کشاورزی کشور در مقیاسهای خرد، میانی و کلان بوده وهم آینده نگر و پاسخگوی نیازهای آینده باشند.

عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی افزود: ارتباط نظام‌­مند بین نظام تولید و انتقال دانش فنی با جامعه بهره بردار، سنگ بنای توسعه پایدار کشاورزی است که موجب پویایی کشاورزی ایران می‌­شود. پارادایم توسعه پایدار کشاورزی ایجاب می­‌کند که خود کشاورزان را در فرآیند توسعه و انتقال دانش فنی مشارکت داد.

لطیفیان اضافه کرد: اگر بپذیریم که تمام کارکنان وزارت جهاد کشاورزی اعم از ستاد و صف، مدیر ارشد، میانی و کارشناسان همه افسران نظام ترویج کشاورزی هستند، آنگاه باید ارتباط کاملاً تعریف شده­ ای بین افسران میدانی ترویج و سیستم تولید و انتقال دانش فنی کشاورزی برقرار کرد. حضور فعال کشاورزان درکمیته­ های فنی و تخصصی و جلسات تصمیم­ گیری خود نوعی ترویج و انتقال دانش است.

وی گفت:‌ برخی از نوآوری‌های اخیر در معرفی عناصر مشارکت کشاورز و رویکردهای گروهی در ترویج و نظام انتقال یافته ­ها در سطح جهانی مطرح است که متاسفانه هنوز به درستی در کشور پیاده ­سازی نشده است. وزارت جهاد کشاورزی باید به طور فزاینده ­ای رویکرد جامعه محور را برای تولید و انتقال دانش فنی اتخاذ کند. استفاده از شاخص ­های اقتصادی، نظیر اثربخشی یافته در بهبود معیشت کشاورزان در رویکرد جامعه محور باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.

لطیفیان افزود: نگاهی به کارنامه انتقال یافته­ های نظام ترویج و آموزش کشاورزی در سال­های اخیر سه درس اصلی برای افزایش بهره وری برنامه ­های تولید، ترویج و انتقال یافته­ ها برای مدیران و سیاست گذاران به همراه دارد.

درس اول، پژوهشگر و مروج باید راهکاری برای مشاهده اثربخشی آموزش و انتقال یافته ­ها بر وضعیت تولید و بهره وری اقتصادی در سطح مزرعه به کشاورز ارائه دهد. تنها به این صورت است که یافته تحقیقاتی در عمل مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

درس دوم استفاده از دانش کشاورزان در انتقال یافته­ های نوین تحقیقاتی و بومی سازی آنها است. پژوهشگر و مروج باید از دانش کشاورزان استفاده کند. فناوری­های بومی و تجربیات کشاورز می‌تواند یک “نقطه ورودی” مهم برای معرفی شیوه‌های نوین کشاورزی پایدار باشد.

درس سوم تأکید بر تسهیل یادگیری است. افسران ترویج کشاورزی باید به کشاورز کمک کنند تا «مسیر یادگیری و توسعه فناوری و دانش فنی » را در مزرعه خود طی کند.

وی افزود: سیاست گذاری توسعه کشاورزی در سنوات گذشته در انحصار مقامات و سیاست­گذارن بخش کشاورزی بوده است. این شکل برنامه ریزی توسعه کشاورزی بدون توجه به محدودیت ­های دانش فنی بومی و نوین حکم، تحمیل و اجرا می­ شوند. اما سیاست موفق توسعه کشاورزی، در عمل، اغلب نتیجه خالص اقدامات گروه‌های ذینفع کشاورزی کشور  است که در جهت‌ مکمل هم عمل می­ کنند.

عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با بیان اینکه این امر به ویژه در مورد مشکلات امنیت غذایی کشور بسیار ضروری تراست زیرا با پیچیدگی و مخاطرات فراوانی همراه است، گفت:  بنابراین، در سیستم­های نوین تولید و انتقال یافته­ های کشاورزی، گرایش فزاینده ای به توسعه مشارکت بهره برداران در برنامه ریزی توسعه کشاورزی وجود دارد که متاسفانه در کشور این موضوع به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. سیاست گذاری در حوزه کشاورزی تنها زمانی مؤثر است که بر اساس یک اجماع مشترک بین کلیه ذینفعان از تولیدکننده تا مصرف کننده باشد.

سرویس خبری: کشاورزی

منبع: فارس