پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی گفتگویی با بنیانگذار و رئیس هیئت مدیره شرکت پرسیس و و جوان ترین کارآفرین برتر در جشنواره تولیدکنندگان ومدیران جوان انجام داده است که توجه خوانندگان محترم را به آن جلب می کنیم.

• معرفی کوتاهی ازشرکت پرسیس و سبد کالایی آن بفرمایید.

شرکت پرسیس سال ۹۶ تاسیس و به صورت رسمی کار خود را آغاز نموده که زمینه اصلی فعالیت آن در حوزه زعفران، نوشیدنی لیمو زعفران و نوشیدنی های سنتی دیگر از قبیل تخم شربتی، بیدمشک، بهارنارنج و … با بسته بندی‏های مختلف (قوطی و شیشه ) و عرقیجات سنتی.

• محصولات پرسیس با چه برندی و در کجا عرضه می شود؟

با برند پرسیس

در تمام فروشگاههای زنجیره ای ، عمده و خرده فروشی ها و کافه ها و رستوران ها در کل کشور ایران و سایر کشورها

• آیا این شرکت صادرات دارد و اگر بلی به چه کشورهایی؟

بله به کشورهای حوزه خلیج فارس و بعضی کشورهای اروپایی.

• امسال با وجود مشکلات تحریمی و کرونا  مواجه بودیم  آیا توانستید شعار سال که جهش تولید بود را محقق کنید؟

نمی توان خسارات و آسیب هایی که تحریم ها و ویروس کرونا به ساختار اقتصادی  و حتی انسانی کسب و کارهای مختلف وارد کرده منکر شد اما تیم جوان پرسیس با انگیزه مضاعف خود برای مبارزه با تحریم و همچنین رونق کسب و کار ایرانی و حمایت از کالای ایرانی تلاش خود را در زمینه ایجاد فرصت برای تولید روزافزون محصولات سابق و همچنین تولید محصولات جدید برای برخاستن از وضعیت فعلی، توانست علاوه بر محقق نمودن شعار جهش تولید، کمکی به اقتصاد خانواده های ایرانی نماید. بنابراین میتوان گفت استمرار چند ساله اخیر تحریم ها و ویروس کرونا به نحوی جرقه موتور تولید  را روشن ترکرد تا با جایگزین نمودن تولید داخلی برای کالاهای مشابه وارداتی، سیاستی جدید در اقتصاد گروه رقم بخورد.

• با توجه به اینکه روز اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی را در پیش رو داریم، بخش خصوصی تا چه حدی توانسته است که با مشکلات اقتصادی و ایجاد اشتغال نقش آفرینی کند؟

درست است که مشکلات اقتصادی در واقع مانعی برای کارآفرینی و ایجاد اشتغال پایدار است اما هنر اینست که در این شرایط بحرانی بتوان کاری انجام داد و ریسک عمومی کسب و کار را  به هر طریقی کاهش داد. با عنایت به اینکه اقتصاد مقاومتی همان تشخیص نقاط ضعف و محرک های فشار اقتصادی و تلاش برای بی اثر نمودن آنهاست، باید سعی نمود که شعار (تبدیل تهدید به فرصت) را سرلوحه امور قرار داد و عملی نمود.

می توان گفت ما در شرکت پرسیس نیز همانند بسیاری از شرکت های دیگر در بخش خصوصی توانستیم سیاست های داخلی سازمان خود را  متناسب با شرایط فعلی و با کمترین تعامل با اقتصاد جهانی برنامه ریزی و اجرایی کنیم  و حتی در این روزهای سخت نیز به جذب و استخدام سرمایه های انسانی و جوانان فارغ‏التحصیل دانشگاههای کشور ادامه دادیم.

• چه انتظاری از دولت و ارگان های مرتبط به منظور حمایت از تولیدکنندگان دارید؟

ثبات اقتصادی و مهار تورم که واقعا در حیطه خرید مواد اولیه و قیمت گذاری ایجاد سردرگمی می کند/
پیگیری و اجرایی نمودن مصوبات و قوانین حمایت از تولید کنندگان/ اعمال معافیت های مالیاتی برای تولیدکنندگان/ تخصیص نقدینگی و سرمایه در گردش مورد نیاز بنگاهها و واحدهای تولیدی/ پرهیز از  تصمیم گیری های متنوع ارزی و …

• برای اعتماد و رضایتمندی مشتریان و مصرف کنندگان خود  چه راهکاری دارید؟

قطعا در ابتدای تولید یک محصول جدید شخصا خودم تست کننده محصول هستم و ابتدا بعنوان یک مشتری در این بازار گسترده خصوصا در صنعت غذا که ارتباط مستقیم با سلامت مردم دارد، محصول را ارزیابی می کنم و بعد از رفع ایرادات احتمالی، با کیفیت مرغوب و بی بدیل، قیمت مناسب، عرضه و توزیع گسترده و سریع و …. به مشتریان و مصرف کنندگان با یک کالای عالی و بی نظیر حس ارزشمندی را القا کنم و آنان را متوجه حس درونی و قلبی خود که همان تمرکز بر روی سلامتی و اهمیت حال خوب مشتری است، نمایم.

• نقش واحد تحقیق و توسعه را در ایجاد نوآوری و ایجاد محصولات جدید تا چه حد پر رنگ می بینید؟

امروزه بازار آنقدر رقابتی و متنوع شده که لزوم دانش به روز و اقدامات آگاهانه از شرایط اولیه و لاینفک تولید است که نقش واحد تحقیق و توسعه نیز یک ضرورت برای حفظ پویایی و ادامه حیات یک واحدتولیدی می‏باشد. در واقع ایجاد نوآوری و افزایش تولید محصولات جدید، افزایش بهره وری و رقابت پذیری و همچنین وفادار نمودن مشتریان از وظایف اصلی واحد تحقیق و توسعه می باشد.

• اخیرا  به  عنوان کارآفرین برتر در جشنواره تولیدکنندگان ومدیران جوان برگزیده شدید ، ضمن تبریک بایت این موفقیت توضیحی در این  خصوص بفرمائید

کسب این عنوان یک افتخار است که در سن ۲۳ سالگی و در ماه اخیر نصیب بنده شد. خیلی خوشحالم که نام بنده در کنار بزرگوارانی قرار گرفت که همه در عرصه کارآفرینی و خدمت به کشورم تلاشگرند و من هم به نوبه خود می کوشم که این عنوان فقط به مثابه یک لقب برایم باقی نماند و تا جایی که خداوند مرا یاری کند این صفت را به صورت واقعی و عملی اجرایی نمایم.

• آیا نمونه خارجی  محصولات تولیدی شرکت پرسیس در خارج از کشور وجود دارد؟ از نظر کیفی نسبت به محصولات مشابه خارجی محصولات پرسیس را چگونه ارزیابی می فرمایید

در حال حاضر ۹۴ درصد زعفران دنیا در ایران کشت می شود و بعد اسپانیا و افغانستان در رتبه های دوم و سوم قرار دارند که در این زمینه رقیبی برای زعفران ایرانی وجود ندارد. در مقایسه سایر محصولات پرسیس شایان ذکر است که نوشیدنی های تولیدی ما کاملا ایرانی و همان طور که عرض کردم بر اساس پایه گیاهی و سنتی می باشد که کاملا باب سلیقه ایرانیان است و نمونه مشابهی در خارج از کشور وجود ندارد و به همین دلیل از صادرات محصولات پرسیس بسیار استقبال می شود

• و سخن پایانی؟

به عنوان سخن پایانی ضمن تشکر از جنابعالی بابت مصاحبه، میخواهم یک صحبت دوستانه با جوانان همسن و سال خودم داشته باشم که منتظر فرصت نباشند و فرصت ها را بسازند، استعدادهایشان را شناسایی کنند و در هر زمینه ای که علاقه و توانمندی دارند پیگیر باشند تا تخصص و تبحر پیدا کنند و پیش بروند تا به غایت موفقیت در همان زمینه برسند.

آرزوی پیروزی و سربلندی برای همه جوانان سرزمینم دارم و امیدوارم یاس و ناامیدی از وجودشان ریشه کن شود.

غلامعلی سلیمانی گفت : در سال جهش تولید به طور میانگین در هر ماه یک واحد تولیدی به مجموعه واحدهای تولیدی گروه سولیکو افزوده است

به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی (اگروفودنیوز)، بنیانگذار گروه سولیکو (کاله) در پاسخ به سئوال خبرنگار ما مبنی بر نقش بخش خصوصی در مسئله تولید، اشتغال و رونق اقتصادی کشور گفت : در چهل سالی که بر اساس عشق و علاقه به تولید  کارخانه ایجاد کردم  توانستیم  از یک نفر، امروز به یک خانواده بزرگ به ١٧٠٠٠ نفری  برسیم و موفق شدیم در سال ١٣٩٩    نه واحد تولیدى  دیگر در مد ت نه ماه  به  این گروه  اضافه کنیم  که به تولید هم رسیده اند و تا پایان سال سه واحد تولیدى دیگر  نیزتحویل خواهیم داد.

غلامعلی سلیمانی گفت : هدف  گروه سولیکو بر این خواهد بود  که در سال ،۱۴۰۰  دوازده واحد تولیدی و در سال ۱۴۰۱ نیز دوازده واحد تولیدی دیگر به واحدهای تولیدی گروه کاله افزوده شود و به ملت ایران تحول دهم . وی در خصوص حمایت بخش دولتی در توسعه های صورت گرفته گفت : اگر مسولین مانع اجراء این پروژه نشوند از آنها تشکر خواهم کرد.

از این کارآفرین برجسته کشور بعنوان یک فرمانده کل در گروه صنایع غذایی کاله یاد می شود که با نوآوری و تولید محصولات جدید و صادرات  به اکثر کشورهای جهان از جمله ایالات متحده امریکا گام بلندی در جهش  و توسعه کیفی صنعت لبنیات کشور و فرآورده های گوشتی در دهه اخیر داشته است. 

از افتخارات غلامعلی سلیمانی می توان به اخذ نشان عالی مدیر شایسته ملی توسط رئیس‌جمهور ایران حسن روحانی در سال ۹۵ و همچنین مدال افتخار ملی صادرات ، انتخاب به عنوان به عنوان نخبه اقتصادی در جهان اسلام در سال ۲۰۱۵ و یکی از افراد تأثیرگذار در حوزه اقتصاد از سوی مرکز تجارت بین‌الملل سازمان همکاری‌های اسلامی در مالزی و دریافت تندیس و نشان امین الضرب را از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی در تالار وحدت اشاره کرد .

فراخوان جایزه ایجاد ارزش مشترک سال ۲۰۲۰ نستله با مشارکت Ashoka، شبکه‌ای جهانی و پیشرو از کارآفرینان اجتماعی حوزه تغییرات سیستماتیک، جهت پذیرش طرح نوآوران فعال در زمینه «ساخت آینده‌ای بدون پسماند» آغاز شد.

به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی، ثبت‌نام در این فراخوان برای شرکت‌های عام‌المنفعه، اجتماعی، تجاری و سازمان‌های غیردولتی مقدور است.

برندگان از جایزه‌ای نقدی به ارزش ۰۰۰/۲۵۰ فرانک سوئیس، مزایای استفاده از منابع برخط و کارگاه‌های آموزشی Ashoka، جهت کشف ظرفیت‌های موجود برای همکاری با شرکت نستله و کسب صلاحیت لازم برای برگزاری برنامه‌ای آموزشی برخوردار می‌شوند.

جایزه نقدی و منابع تخصصی که به‌واسطه برنده شدن در این فراخوان در اختیار بهترین طرح‌های منتخب قرار می‌گیرد، فرصتی خواهد بود برای ارتقای اثرگذاری و نیز توسعه و اجرای راهکارها و طرح‌هایی از این قبیل در سراسر جهان.

هدف از اعطای جایزه ایجاد ارزش مشترک سال ۲۰۲۰ نستله، تقدیر از افرادی است که با نوآوری و ایجاد تغییرات در راهکارهای بسته‌بندی، در راستای نیل به آینده‌ای «بدون پسماند» تلاش می‌کنند. این رویکرد مسیر پیش‌روی نستله را نیز در تحقق چشم‌اندازش برای جلوگیری از دفن هیچ‌یک از بسته‌بندی‌هایش (حتی بسته‌بندی‌های پلاستیکی) به‌عنوان ضایعات یا زباله در زمین هموارتر می‌سازد.

چگونه ثبت‌نام کنیم؟

از نوآوران متقاضی دعوت می‌شود برای آگاهی بیشتر از شرایط و ارسال تقاضای ثبت‌نام، تا ۲۸ آذر ماه سال جاری، به وب‌سایت جایزه ایجاد ارزش مشترک سال ۲۰۲۰ نستله مراجعه کنند.

• برای اطلاعات بیشتر لطفا باnestlecsvprize@ashoka.org  ارتباط برقرار کنید.
• برای آگاهی از چگونگی حمایت نستله از ایده‌های خلاقانه به وبسایت https://www.nestle.com/csv/what-is-csv/nestleprize  مراجعه کنید.

سرویس خبری: صنعت غذا

 چکیده:

مطالعات اخیر نشان می دهد نوآوری، نیرو محرکه عظیمی در رشد اقتصادی و تحول صنعتی به شمار می رود. فشار بازار، امروزه شرکت ها را مجبور به نوآوری در فرایند تولید، ارتقا کیفی و معرفی محصولات جدید نموده است. در این بین صنایع لبنی به عنوان مهم ترین حلقه زنجیره غذایی مورد توجه ویژه قرار دارند. از سوی دیگر با توجه به اینکه محصولات لبنی با خواص تغذیه ای ذاتی، قابلیت ارتقا کیفی و تاثیرگذاری بیشتری بر سلامت جامعه را دارا هستند بنابراین بررسی و شناخت چالش های نوآوری در این صنعت، جهت ارائه خدمات بهتر به مشتری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با وجود این مهم، متاسفانه تا کنون مطالعات منسجم و هماهنگ در خصوص شناسایی و رفع چالش های موجود در نوآوری و معرفی محصول جدید بسیار کم صورت پذیرفته است. لذا چالش های موجود در مسیر معرفی محصولات غذایی جدید، با تکیه بر محصولات لبنی مورد مطالعه قرار گرفت. این مقاله به صورت سیستماتیک و بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای، مقالات معتبر علمی بر روی چالش­های کلیدی انجام شد. چالش­های اساسی در فرایند تولید محصول در ده دسته معرفی گردید. بررسی­ها نشان داد عدم توجه به هر کدام از چالش­ها می­تواند بر کل فرایند تولید محصول موثر واقع شود. به همین منظور این مقاله، مدیریت جامع کل فرایند را لازم و ضروری شناخته است و استفاده از سیستم های خودکار هوشمند را برای مدیریت بهتر فرایند های تولید تا مصرف در شرایط مدرن پیشنهاد می­دهد. مجازی سازی عوامل زنجیره تامین از مزرعه تا منزل، به مدیریت بهتر و بی وقفه، نظارت و برنامه­ریزی بدون حضور در محل کمک می کند. روش­های نوین مدیریتی یکپارچه منجر به کاهش آسیب به فرایند تولید و معرفی محصول جدید می شود.

مقدمه

امروز ایجاد تنوع در سبد محصولات ارائه شده توسط شرکت­های
فعال در حوزه صنایع غذایی یک مزیت رقابتی به شمار می­رود. رشد فزاینده شرکت­های
جدید التاسیس و برندهای متفاوت، همچنین روش­های نوین عرضه محصولات، لزوم توجه به
ایجاد تنوع در سبد محصولات غذایی و معرفی آن به بازار را دو چندان می کند. از سویی
دیگر گسترش شبکه های مجازی و توسعه ارتباطات همچنین دسترسی آسان مردم به این شبکه
ها بر تشدید فضای رقابتی موثر بوده است. دسترسی به اطلاعات منجر به معرفی محصولات
غذایی جدید در دنیا و در نتیجه افزایش علاقه مصرف کنندگان به انتخاب در بین گزینه
های بیشتر و سالم شده است (Elghannam and Mesias, 2018). بالطبع فشار
بازار، شرکت ها را مجبور به نوآوری در فرایند تولید، ارتقا کیفی و معرفی محصولات
جدید جهت جلب رضایت مشتری و پایداری در بازار خواهد کرد. اما آنچه شایان توجه است
معرفی محصول، مرحله نهایی در فرایند توسعه و صنعتی سازی است (Surbier et al, 2013. and Berglund et al, 2012). لذا برنامه ریزی و مدیریت مناسب جهت معرفی محصول از اهمیت ویژه
ای برخوردار است. اصولا شرکت­هاییکه در معرفی محصول به بازار خوب عمل می کنند قادر
هستند با کمترین میزان مزاحمت و اختلال در سیستم تولید، در زمان و هزینه صرفه جویی
کنند. معرفی محصول نیاز به همکاری نزدیک و تلفیق سیستم های مدیریتی در بخش طراحی
محصول، مهندسی و ساخت دارد (Dekkers et al, 2013). ایجاد
راهکارهای نوآورانه موجب تسهیل در این فرایند خواهد شد.

مفهوم نوآوری توسط دانشگاهیان و سیاستمداران از زمان چاپ
اثر اولیه شومپیتر در سال ۱۹۴۲ مورد توجه قرار گرفت. نوآوری به طور گسترده نیروی
محرک بزرگ در رشد اقتصادی و تحول صنعتی به شمار می­رود. شرکت­های پیشرو در سال های
اخیر بر رفتار نوآورانه خود سرمایه گذاری کرده اند (Huang and Hou, 2018). در منابع تعاریف متفاوتی از نوآوری قابل مشاهده است. در تعریف
ارائه شده توسط چارتر و کلارک (۲۰۰۷)، نوآوری شامل تمام فرایند های تکنیکی، سازمانی
و بازاریابی، توسعه و تجاری­سازی تولیدات و همچنین خدمات جدید می باشد که ارزشی
برای مشتریان فراهم می کند. در راهنمای اسلو (۲۰۰۵) نیز به چهار نوع نوآوری از
جمله تولیدی، فرایندی، بازاریابی و سازمانی اشاره شده است. در این تعریف نوآوری
تولید به معرفی محصول یا خدمتی اطلاق می شود که با توجه به ویژگی ها و کاربرد،
جدید بوده یا بهبود قابل توجیهی ایجاد کرده است. این نوع از فناوری می تواند دانش
یا فناوری نوین، ترکیب و کاربرد جدید دانش و فناوری کنونی باشد. در نوآوری
فرایندی، کاربرد روش های اجرایی (یا تولیدی) جدید یا بهبود بخش مد نظر است. اجرای
روش بازاریابی جدید یا تغییرات عمده در طراحی و بسته بندی تولید (معرفی محصول با
ظاهر، شکل و طعم جدید)، ارتقا کاربرد تکنیک های مختلف، رسانه و نشان گذاری یا قیمت
گذاری (استفاده از راهبرد جدید قیمت گذاری) محصول جدید در گروه نوآوری های
بازاریابی قرار می گیرند. در نهایت، اجرای روش های سازمانی جدید در فعالیت های
تجاری، سازماندهی محل یا روابط خارجی، مانند فعالیت های یادگیری و تسهیم دانش،
نظام مدیریتی و آموزشی قبل و بعد از خدمت در گروه نوآوری های سازمانی قرار می گیرد.
به طور کلی فرایند نوآوری به طور همزمان به ترکیبی از علوم، فناوری، اقتصاد، کارآفرینی و
مدیریت نیازدارد (Semkiv et al,
۲۰۱۹). اما طبیعتا پیاده سازی هر کدام
از این فرایند های مرتبط با نوآوری با چالش هایی مواجه خواهد بود.

منابع عوامل متفاوتی را به عنوان علل موفقیت و چالش های پیش
روی توسعه محصول جدید معرفی می کنند. از جمله عوامل موثر در موفقیت می توان به
رهبری در دست داشتن چشم انداز و  محرک پروژه، همچنین همکاری تیمی اشاره کرد. عدم
وجود مدیریت مناسب، عدم مدیریت دانش در مدیریت پروژه، عدم وجود الگوهای مناسب در
پروژه، عدم وجود آموزش به ویژه آموزش نیروی انسانی و عدم شناخت کافی از مشتری و
بازار از جمله چالش های مشترک پیش روی توسعه محصولات به ویژه محصولات غذایی به
شمار می رود ( Constantinides and Vries 2017. and Sommer et
al, 2014).

نوع محصول و فراورده غذایی، فضای فرهنگی و اقتصادی کشور
تولید کننده، ترکیب جمعیتی، شرایط اقلیمی، منابع و زیرساخت های در اختیار می
توانند در ظهور و شدت بروز هر کدام از چالش های ذکر شده موثر باشند (Frona et al, 2019 and Arces et al, 2015). در اغلب کشورهای توسعه یافته
نیز نقش کشاورزی و صنایع مرتبط فراتر از تامین غذای مورد نیاز بوده و شامل تامین
اولویت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز می شود (موسوی مدنی و علیزاده قره باغ ۱۳۹۷). در این
بین صنایع لبنی به عنوان مهم ترین حلقه زنجیره غذایی و پیشرفته ترین صنعت تبدیلی و
تکمیلی مورد توجه ویژه قرار دارد. این صنعت، رتبه نخست بازار مصرف و ارزش افزوده
را در بین صنایع تبدیلی و تکمیلی به خود اختصاص داده است. این امر نشانگر سودآوری
و اهمیت سیاستگذاری در این حوزه است (فزونی اردکانی و
همکاران، ۱۳۹۶). از سویی دیگر محصولات لبنی با
خواص تغذیه­ای ذاتی، قابلیت ارتقا کیفی و تاثیرگذاری بیشتر بر سلامت را با تغییر
در تغذیه دام و یا فرمولاسیون دارا هستند. لذا به نظر می­رسد با توجه به نقش این
محصولات در سبد غذایی حال و آینده مردم، شناخت چالش­های نوآوری در این صنعت به
ارائه خدمات بهتر به مشتری، تنوع بخشی محصول، ارتقا کیفی، حفظ پایداری در نظام
اقتصادی و بازار کمک خواهد کرد. تا کنون مطالعات محدودی در این راستا منتشر شده
است که به صورت جامع ارزیابی موثر و کاربردی از کل اجزای موثر در زنجیره تولید (مزرعه
تا منزل) ارائه ­دهد. در منابع طیف گسترده­ای از موضوعات و موانع معرفی شده است. این
تقسیم بندی­ها با توجه به حوزه مطالعاتی متفاوت می باشد (بازاریابی و فروش، طراحی محصول،
فناوری و..) که بیشتر این مطالعات بر روی مرحله نهایی یعنی معرفی محصول به مشتری
متمرکز می باشد. لذا پاسخ به این سوال که چه موانعی در صنایع لبنی از زمان طرح
ایده تا رسیدن محصول جدید به دست مصرف کننده وجود دارد و یا چه راهکارهایی برای
مدیریت جامع آن پیشنهاد گردیده است می تواند مفید و موثر باشد.

  روش شناسی

در این مقاله در نظر داریم چالش­های موجود در مسیر معرفی
محصولات غذایی را با تکیه بر محصولات لبنی و در دسته بندی متفاوت­تری مورد مطالعه قرار دهیم.
این بررسی به صورت سیستماتیک بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای، مقالات علمی منتشر شده
در پایگاه های معتبر از جمله Scopus، Elsevier، Google schular، SID، خبرگزاری­ها و همایش­های معتبر
داخلی (از جمله پایگاه سیویلیکا) وخارجی بر روی چالش­های کلیدی انجام شد. با توجه
به محدودیت اطلاعات متمرکز بر روی صنایع غذایی به ویژه صنایع لبنی مطالب از بین
منابع جستجو شده فارسی مرتبط از سال ۱۳۹۰ به بعد انتخاب و برای منابع خارجی از سال
۲۰۰۰ به بعد مد نظر قرار گرفت. چالش های پیش روی نوآوری، صنایع غذایی، صنایع لبنی، مدیریت پروژه، طراحی و بسته
بندی، بازاریابی و فروش محصولات غذایی، روش­های نوین مدیریت فرایند در صنایع به
ویژه صنعت غذا از جمله کلید واژه های مورد استفاده جهت جستجو در منابع در نظر
گرفته شد. سپس از بین ۶۰ عنوان مقاله و اخبار بررسی شده ۴۳ عنوان با توجه به ارتباط محتوایی
و سرفصل­های مورد جستجو به صورت کاربردی ارزیابی 
در مقاله استفاده شد. مطالب مستخرج پس از خلاصه برداری به صورت موضوعی بر
اساس مراحل تولید محصول تا رسیدن محصول به دست مصرف کننده طبقه بندی و تنظیم
گردید. برای این کار ابتدا مفاهیم اولیه استخراج، سپس وضعیت موجود نوآوری در صنایع
دنیا به ویژه صنعت  غذا در کشور با تکیه بر
بخش لبنیات ارزیابی شد. با توجه به مطالب گردآوری شده چالش­های پیش روی نوآوری در ۱۰
گروه تقسیم بندی و مورد بررسی قرار گرفت.

• وضعیت نوآوری در صنایع غذایی دنیا و ایران با تکیه بر صنایع لبنی   

محصولات کشاورزی با توجه به مراحل فراوری ارزش افزوده
بالایی ایجاد می کنند از اینرو مورد توجه می باشند. بررسی شاخص های اقتصادی مرتبط
با صنایع غذایی به عنوان حلقه واسط بین کشاورزی و مصرف کنندگان نشان می دهد که
صنایع غذایی بیش از ۱۲٪ از کارگاه های صنعتی، ۱۵٪ اشتغال، ۱۲٪ سرمایه گذاری، کمتر
از ۸٪ ارزش افزوده و ۷٪ از صادرات صنعتی را در ۱۰ سال گذشته به خود اختصاص داده
است (مرتضایی ،‌۱۳۹۵). به طور مثال در سال ۸۹ در ایران در بین زیرگروه های صنایع
غذایی بیشترین سهم ارزش افزوده با ۲۲٪، به صنایع لبنیات تعلق داشت (میر، ۱۳۹۳).

صنایع لبنی در سرتاسر جهان با چالش های مختلفی مانند بهداشت
و رفاه حیوانات، ایمنی مواد غذایی، مدیریت پایدار، تغییر آب و هوا و آزاد سازی
بازارها سرو کار دارد و این امر آنها را ملزم می کند که به طور مداوم در مسیر
نوآوری قرار داشته باشند (Demeter et al, 2009 and Creamer et al, 2002). بر این اساس کشورهای مختلف
برنامه ریزی های بلند مدت و کوتاه مدتی را برای حفظ پایداری و ایجاد فضای نوآورانه
ارائه داده اند. به طور مثال در تعریف ارائه شده توسط مرکز نوآوری صنعت لبنیات
آمریکا، پایداری این صنعت (لبنیات) عبارت است از «ارائه محصولات لبنی مغذی به مصرف
کنندگان به طوریکه صنعت، مردم و زمین را از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی
برای نسل های بعدی (حاضر و آینده)  بهبود
دهد» (Dairy sustainability report, 2013).

در ایران نیز صنعت لبنیات از جایگاه و پتانسیل بالایی در بین
صنایع بخش کشاورزی کشور و نیز جامعه برخوردار است. بازار فراورده های لبنی ایران
بازاری رقابتی است که متقاضیان ورود و سرمایه گذاری زیادی دارد (فزونی اردکانی و همکاران، ۱۳۹۶). این موضوع، اهمیت مدیریت و سیاستگذاری درست در خصوص استفاده از پتانسیل های
موجود در این صنعت در کشور را نشان می دهد. بررسی ها نشان می دهد نوآوری در تولید محصولات لبنی جدید منجر به جلب بازارهای داخلی و خارجی، تشویق دامداران و کشاورزان به تولید بیشتر، جذب نیروی انسانی بیشتر، ارائه شیر با کیفیت بهداشتی و تولید محصولاتی مطابق با ذائقه و رژیم های غذایی خواهد شد. از سویی
دیگر شناسایی روش های بهره وری از فراورده های لبنی در فرمولاسیون سایر محصولات
غذایی و دارویی از جمله آب پنیر رونق بیشتری را در این صنعت ایجاد خواهد کرد (تابشیان و کریم آباده، ۱۳۹۴). شکل دیگری از نوآوری در صنایع غذایی به ویژه
لبنی که در دنیا و کشور شاهد آن هستیم ارائه محصولات تحت عنوان فراورده های غذایی
سلامت بخش و یا فراسودمند می باشد. این فراورده ها علاوه بر ارزش تغذیه ای، اثرات
درمانی و سلامت بخشی از جمله بهبود هضم لاکتوز، ارتقای سیستم ایمنی، بهبود جذب
ویتامین ها و کلسیم، مهار عفونت های گوارشی و غیره را خواهند داشت (حسنی و همکاران، ۱۳۹۴) از جمله می توان به انواع ماست پروبیوتیک اشاره کرد.(  تابشیان و کریم زاده ۱۳۹۴)
نیز بر نقش محصولات غذایی در کاهش و یا حتی ریشه کنی عوارض و بیماری های ناشی از
کمبود مواد مغذی، اشاره کرده اند. دانش بیوتکنولوژی نیز امروزه این فرصت را برای
تولید غذاهای کاربردی، مواد افزودنی غذایی و ریز مغذی ها  ایجاد کرده و مورد توجه قرار دارد.

مطابق بررسی ها تبلیغات بهداشتی نیز در ارتقاء و فروش محصولات غذایی
تاثیر مثبت دارد. بسیاری از محصولات لبنی ممکن است با توجه به خواص تغذیه ای ذاتی
از نظر انرژی، چربی اشباع و سدیم، در ایجاد ادعاهای بهداشتی با چالش هایی روبرو
شوند (Lederman, 2007). اما روش­های
جدید و نوآورانه برای کمتر کردن این چالش­ها پیشنهاد شده است از جمله می توان به تغییر
در جیره غذایی گاو شیری اشاره کرد.  به طور مثال،
تاثیر استفاده از بذر کتان اکسترود شده بر کاهش چربی های اشباع شیر و تغییر
پروفایل اسیدهای چرب به نفع اسیدهای چرب غیر اشباع ضرورری از جمله امگا ۳ و امگا ۶
را می توان نام برد. لذا با توجه به این مثال
به نظر می رسد اینگونه تغییرات بهداشتی بدون ایجاد تحول در طعم و مزه محصولات لبنی، قابل انجام
می باشد (Mahdavi and
Poorshafie, 2016).

آنچه مشخص است امروزه سازمان ها و صنایع به ساختارهایی جهت حرکت موثر
به سمت نوآوری نیاز دارند. یکی از عناصر مهم در هر ساختار فهم درست از مراحل
نوآوری است. فرایند دقیق نوآوری تضمین می­کند که تمام ایده های اخذ شده مورد
ارزیابی و بدون کم وکاست به برنامه ریزی خواهند رسید. شناسایی انواع مشکلات و چالش
های مرتبط، ارائه راه حل های گسترده برای این چالش ها، تصمیم گیری دقیق با ایده
های حاوی برنامه، نمونه برداری و اجرای نمونه ایده ها، روش کاربردی بکارگیری ایده
ها وسرانجام ارزیابی دقیق نوآوری، به عنوان مراحل یک برنامه جامع نوآورانه ذکر شده
است (خدایی، ۱۳۸۹).

دریافت اشتباه از ایده اولیه و فرایند ارزیابی ایده، به عنوان چالش
های شایع همراه با فرایند نوآوری است. شرکت­ها  و صنایع باید فرایند نوآوری خود را به وضوح با
شناسایی مسائل حساس و چالش­های پیش رو آغاز نمایند تا بهترین حالت شروع اتفاق
بیافتد. در نتیجه انرژی پرسنل به صورت متمرکز و هدفمند صرف دستیابی به ایده های
ارزشمند و ارائه راه حل خواهد شد. شبکه گروه های “نوآوری باز” به عنوان
یک نمونه پیشرفته از این موضوع می­باشند که نیازهای نوآورانه خود را به معرض عموم
می­گذارند.

چالش بوجود آمده،
در نوآوری­های پرسنل و موارد اعلامی توسط
افراد خارج از شرکت و یا سازمان به صورت مستقیم بر استراتژی نوآورانه تاثیر خواهد
داشت. در زمان ارائه یک ایده، چشم انداز، مبتنی بر موفقیت طرح و یا آن ایده خواهد
بود. زمانی یک طرح موثر و موفق خواهد بود که در آن آینده تا جای ممکن مورد پیش
بینی و اندازه گیری قرار گیرد. در ابتدای طرح یک ایده پیش بینی­های هزینه و درآمد نامشخص
باقی می ماند زیرا نوآوری ممکن است محدود به یک تجارت جدید و یا تجربه درون شرکتی باشد
و یا حتی در قالب یک فناوری جدید و نوظهور صورت پذیرد در نتیجه هنوز به طور گسترده
جاری نشده و اطلاعات کافی جهت برآورد هزینه آن وجود ندارد. در این حالت صنایع باید
نقاط بیشتری را در دنیای واقعی برای ارزیابی، شناسایی در نظر گرفته و چرخه یادگیری
و اصلاحات را در مرحله نمونه سازی سرعت بخشند (خدایی، ‌۱۳۸۹).

ساختار مناسب تعریف پروژه، دیدگاه مشارکت همگانی و تعامل،
رویکرد استراتژیک و تدوین راهبردی توسعه محصول جدید، طراحی محصول بر پایه نیاز های
پنهان مشتری، حمایت های مدیریتی صنایع وابسته و دولت، مطالعه دقیق و تحقیق با استفاده
از منابع معتبر علمی دنیا، داشتن زیرساخت های لازم (تیم قوی بازاریابی و فروش، فناوری
اطلاعات، تکنولوژی و نیروی انسانی متخصص)، مواد اولیه ثابت و با کیفیت به طور کلی
از عوامل موثر برفرایند تجاری سازی و نوآوری در تولید محصولات غذایی جدید به شمار
آید (خدایی۱۳۸۹).

• چالش های پیش روی نوآوری در صنایع غذایی

۱- طراحی و
شناسایی منابع مناسب برای پروژه

بررسی ها نشان می­دهد تعیین زمان مناسب جهت تامین منابع
لازم یک نگرانی بزرگ در مدیریت تولید محصولات جدید و نوآورانه می باشد. دفتر پروژه
مسئول تعیین زمان مورد نیاز برای هر بخش از پروژه و اجرای آن در برنامه ریزی اولیه
فرایند پروژه پس از طرح ایده می باشد. با این وجود علی رغم در نظر گرفتن موارد،
ارقام و اعداد در طراحی فرایند تخصیص منابع با جزئیات صورت نمی گیرد. به طور مثال،
در بسیاری از فرایند ها جانمایی افراد و شرح خدمات تعریف شده با وظایف تطابق
نداشته و موجب می­شود اعداد و ارقام با آنچه در واقعیت اتفاق می­افتد منطبق نگردد
(Chirumalla, 2017). در پروژه های نوآورانه یافتن
منابع درست و کافی به ویژه در بخش مهندسی تولید و فناوری با مشکلات بیشتری مواجه
است. زیرا عموما در این دو بخش، به طور همزمان چندین پروژه در حال اجرا می باشد و
محدودیت منابع به ویژه منابع مالی نمود بیشتری خواهد داشت.

 تاخیر در هر کدام
از مراحل به ویژه تامین فناوری، به صورت پویا و پیوسته بر روی کلیه مراحل تولید
محصول جدید موثر بوده و موجب تاخیر در کل فرایند خواهد شد.  این مسئله در یک پروژه جدید و نوآورانه موقعیت
کاملا پیچیده­ای را ایجاد خواهد کرد. زیرا ممکن است بیشتر فرایند اجرایی و تامینی
با فرایندهای گذشته متفاوت بوده و قابلیت جایگزینی کمی داشته باشد (Chirumalla, 2017). در چنین شرایطی با توجه به
محدودیت منابع در شرکت،  تمرکز بر روی خطوط
تولید روزانه و معمول خواهد بود. طولانی بودن فرایند مطالعاتی و استانداردسازی
محصول جدید و نو ممکن است با تاخیر در زمان تامین منابع، حدود ۵ الی ۷ سال به طول
بی­انجامد که این مسئله منجر به خروج تولید محصول جدید از اولویت های شرکت خواهد
شد. از اینرو مدیران پروژه برای تولید محصول جدید با رویه سازمانی موجود دچار تضاد
و اختلاف خواهند شد. در این راستا لازم است فرایند تولید محصول جدید با فرایند
جاری در شرکت ارتباط برقرار کند. که این امر با توجه به اینکه در مراحل اولیه
طراحی فرایند، مسیر اجرا از شفافیت کافی برخوردار نیست مشکل خواهد بود. تامین منبع برای مطالعات اولیه جهت بررسی تاثیر یک پروژه جدید و نوآورانه بر
فرایند تولید از دیگر مشکلات ذکر شده در این مرحله از تولید محصول جدید به شمار می
رود. تیم پروژه شانس انجام اصلاحات بر اساس سوالات پیش آمده را داراست اما به دلیل
کمبود منابع و عدم پیش بینی مناسب، ارزیابی های خاص جهت اصلاح فرایند با مشکل
مواجه خواهد شد که این مسئله بر کیفیت و زمان تحویل پروژه نیز موثر خواهد بود (Chirumalla, 2017). بنا به گزارش میر (۱۳۹۳) نیز
تقریبا همه صاحبنظران یکی از مهم ترین چالش های رشد و توسعه بخش کشاورزی در ایران
را عدم تجهیز سرمایه کافی در این بخش می دانند. بر اساس گزارش دیگری، تامین مالی
پروژه های تولید یکی از چالش های پیش روی تولید در صنایع غذایی است (Adelaja et al, 2008).

۲- آمادگی زمانی
و برنامه ریزی

آمادگی زمانی چالش بعدی در مدیریت تولید محصولات جدید است.
این موضوع به طور ویژه در انتهای پروژه نمود پیدا می­کند. در اختیار داشتن تجهیزات
مناسب، مقالات مرتبط، نمونه­های تولید شده همچنین تضمین کیفیت برای فرایند صنعتی
سازی محصول جدید در زمان مقتضی امری لازم به شمار می رود. بیشتر فعالیت های تولید
و تصمیم گیری باید به وسیله بخش تحقیق و توسعه شرکت و یا دفتر پروژه قبل از صنعتی
سازی مشخص شده باشد. به روز رسانی نقشه ها و محاسبات و پیش بینی انحرافات احتمالی،
همچنین میزان تحمل باید مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد زیرا وقت کافی برای آزمایش و
آموختن از شکست وجود ندارد. به دلیل دامنه وسیع فعالیت در برخی پروژه های پیچیده معرفی محصولات
جدید، امکان تاخیر در فرایند بیشتر می­شود. این تاخیر ممکن هست بر روی توسعه محصول
اثر زیانبار کمتری داشته باشد اما در شروع فرایند تولید این اثر بیشتر خواهد بود  (Chirumalla, 2017). چالش بعدی در این حوزه که بر
زمان اجرای پروژه موثر خواهد بود عدم هماهنگی تهیه کنندگان و تامین کنندگان می
باشد. تاخیر در تامین یا سرمایه­گذاری یکی از موثرین عوامل است که می­تواند کل
برنامه­های مرتبط با اجرای پروژه را با چالشی اساسی مواجه کند لذا هماهنگی و
اطمینان از منابع تامین و سرمایگذاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باکری (۱۳۹۴)
نیز از عدم توانایی در ایجاد رابطه برد – برد با ذینفعان
و گسترش رابطه تنش‌زا بین صنایع لبنی و بنگاه‌های تولیدی شیر خام و دامداری‌ها به
عنوان یکی از چالش های موثر در صنعت لبنیات کشور یاد کرده است.
شرایط تحریم اقتصادی کشور و در نتیجه عدم
تامین به موقع برخی قطعات و ماشین آلات مورد نیاز نیز از جمله عوامل تایید کننده
موثر در این گروه ذکر گردیده است (دادگر، ۱۳۹۸).

۳- دروازه های
تصمیم گیری و شمار افراد تصمیم گیر

به طور کلی در اکثر پروژه­های توسعه­ای زمان هایی برای
ارزیابی عملکرد و مانیتورینگ فرایند در نظر گرفته می­شود. این دروازه ها در مدیریت
پروژه از اهمیت ویژه ای برخوردارند. ارزیابی بودجه و تطابق با برنامه زمانی از
جمله اقدامات صورت گرفته در این مرحله به شمار می رود. از سویی دیگر بسیاری
معتقدند این دروازه ها به جای حمایت از پروژه به ابزاری اداری مبدل گشته اند. اما
آنچه مشخص است اگر اجرای پروژه مطابق برنامه صورت گیرد دروازه می توانند ابزاری
برای بازتاب و تصمیم گیری برای ارزیابی پیشرفت، از نظر هزینه، کیفیت و زمان به
شمار رود. اما در بیشتر موارد تغییرات اساسی، محدودیت ها و انحراف از مسیر پروژه
مانع این اتفاق می شود. در نتیجه مدیران پروژه با صرف نظر کردن از برخی اجزای
پروژه مجبور به آماده سازی اطلاعات مورد نیاز جهت ارائه گزارش خواهند شد. لذا این
سوال وجود خواهد داشت که دروازه های تصمیم گیری چه میزان منجر به ایجاد ارزش
افزوده در پروژه خواهند شد. برخی پروژها به دلیل عدم توافق و تصمیم سازی در زمان
های مشخص در این دروازه ها متوقف مانده و موجب کندی روند پروژه تولید محصول جدید
خواهند شد (Chirumalla, 2017). برخی از این ارزیابی ها ناشی از
مقررات و الزامات بیرونی است که تولید کننده در فرایند تولید محصول ملزم به رعایت
آن می باشد. عدم ثبات مقررات هم چنین عدم آشنایی برخی تولید کنندگان به این مقررات
به عنوان چالش صنعت غذا در کشور معرفی شده است (نبی، ۱۳۹۳) که روند بازنگری و
بررسی در دروازه های تصمیم گیری را با مشکلات بیشتری مواجه می کند. خدایی (۱۳۸۹)
نیز در این راستا بر عدم آگاهی از معیارهای ارزیابی ایده (تولید محصول جدید و یا
فرایند نو)، مبارزات و سیاست بازی های سازمانی همچنین دست به دست شدن پیشنهادات و
ایده ها به عنوان موانع بازدارنده در مسیر نوآوری اشاره کرده است. در پژوهش دیگری
حجم بالای کار در تیم پروژه و آزمایش های خارجی متعدد (الزامات و استاندارد های
مانینورینگ) از جمله عوامل موثر بر تاخیر در معرفی محصول جدید در صنایع غذایی ذکر
شده است (Adaku et al, 2018).

۴- روش های قدیمی
کار

در مطالعات امکانسجی پروژه تولید
محصول جدید، عموما سطح و میزان آمادگی برای تولید (MRL: Manufacturing Readiness Level) در نظر گرفته نمی شود، در این مرحله تمرکز بر سطح آمادگی و میزان
فراهمی فناوری است. در این راستا تعداد محدودی از مدیران پروژه به مثال هایی اشاره
کردند که در برخی پروژه­ها مفاهیم از منظر تکنولوژی و فناوری از بلوغ کافی
برخوردار بوده است اما از منظر تولید برای اجرا و یا ورود به یک مرحله جدید از
بلوغ کافی برخوردار نبوده است. عدم ساختاریافتگی پروژه برای تولید محصول جدید در
تعامل با تکنولوژی، به ویژه در مراحل اولیه و آغازین تولید قابل مشاهده است (Chirumalla, 2017). به
طور مثال آمادگی ذهنی و برنامه­ای موثرین در اجرای پروژه تولید جدید،  استفاده از افراد غیر متخصص و نا آشنا به
تکنولوژی جدید، فرایند و یا محصول طراحی شده از جمله این عوامل می باشد. این مسئله
نقش آموزش در به روز کردن دانش کارکنان و مدیران را جهت تغییر رویکرد سنتی به مدرن
در فرایند تولید، جهت بهره برداری بهتر از تکنولوژی جدید را نشان می دهد (تابشیان
و کریم آباده، ۱۳۹۴. و شفیعی و همکاران، ۱۳۹۱). بازآموزی نیروهای متخصص یکی از
اقدامات مثبت ناشی از ارتباط صنعت با دانشگاه به شمار می رود که متاسفانه این چالش
و گپ در بیشتر صنایع از جمله صنعت لبنیات کشور قابل لمس می باشد. نبی نیز در
مصاحبه خود با روزنامه دنیای اقتصاد (۱۳۹۳) اظهار کرد، عدم استفاده از نیروی آموزش دیده،
باسواد و مجرب در صنایع غذایی چالشی جدی است. گاها استفاده از کارگران فاقد آگاهی
لازم در زمینه کار حتی موجب کاهش بازدهی، ایجاد فضای آلوده و نامناسب در تولید
مواد غذایی می‌شود. شفیعی و
همکاران (۱۳۹۱) در پژوهش خود اعلام کردند امروزه ارتباط دانشگاه و صنعت به منزلۀ سازکاری برای ابداع فناوری­ها و تولید محصولات جدید، بازآموزی
نیروهای متخصص، ایجاد شغل و رقابت جهانی مورد توجه قرار دارد. در گزارش دیگری عدم ارتباط
و همکاری واحدهای تحقیق و توسعه شرکت ها با مشتری و مراکز تحقیقاتی از جمله موانع
پیش روی نوآوری در صنایع غذایی به ویژه صنایع لبنی ذکر شده است (خدایی، ۱۳۸۹). در
دسته بندی دیگری در خصوص تاثیر ارتباطات برون شرکتی بر خلاقیت و ایجاد فضای
نواورانه، همکاری با شرکت ها یا سازمان ها اثر مثبت بر نوآوری در فرایند و در
محصول گذاشت. اما پیوند با موسسات دانشگاهی و تحقیقاتی تنها بر نوآوری در محصول تاثیر
مثبت داشت (Radas and Bozic, 2009)،
این نتیجه نشان می دهد عوامل بیرونی و آموزش می تواند بر ایجاد و رشد فضای
نوآورانه به ویژه نواوری در محصول کمک کند.

۵- ارتباطات
ضعیف و زمان نامناسب به اشتراک گذاشتن

برقراری ارتباط مثمر و خوب با مدیران خط تولید و سازماندهی
خط تولید، به عنوان یک چالش برای تولید بسیاری از محصولات جدید به شمار می­آید. اغلب
با توجه به ابهاماتی که در مسیر معرفی محصول جدید و یا فرایند نوآورانه وجود دارد
چگونگی اولویت­بندی پروژه های جدید مشخص نیست. به طوریکه راه اندازی تولید برای
محصول جدید گاها تضادهایی را در راستای تامین منابع و زمان با فعالیت روزانه تولید
در کارخانه ایجاد می کند. خبرگان فعال نیز بر این تضاد اذعان نموده­اند. یکی از
دلایل، عدم مشورت تیم مدیریت پروژه با همه مدیران، در برآورد زمانی جهت استفاده از
منابع ذکر شده است. شرکت عموما با فرایند رایج و روزانه تولید سروکار داشته در
نتیجه موضوعات مرتبط با محصول یا فرایند جدید در اولویت خط تولید قرار نمی گیرد.
چالش در پروژه های بزرگ و وسیع که نیاز به در گیر شدن چند بخش در کارخانه جهت
تامین منابع مورد نیاز را دارد به مراتب پیچیده­تر خواهد بود. به گفته متخصصان
برقراری ارتباط بین تمامی افراد مربوط به زنجیره تولید به دلیلی محدودیت زمانی
افراد مشکل می­باشد. به طور مثال مهندسین تولید علاوه بر نظارت بر فرایند تولید
روزانه در چند پروژه موازی نیز فعال و درگیر می­باشند (Chirumalla, 2017). نا آگاهی کارکنان نسبت به توقع
و انتظار مدیران از چگونگی مشارکت و خلاقیت هم چنین انزوای مدیران ارشد بر تشدید
این فضا کمک خواهد کرد (خدایی،‌۱۳۸۹). دانش کهن و بیدگلی (۱۳۸۹) نیز گزارش کردند
توسعه محصول نیاز به تلاش چند بخشی، بین تمام واحد های موثر در تولید دارد.

۶– از دست دادن شانس یادگیری

آنچه مشخص است فرایند یادگیری از پروژه­ها در شرکت­ها صورت
نمی گیرد. به همین منظور مشکلات یک پروژه در پروژه­های بعدی نیز تکرار می­شود.
بیشتر یادگیری ها در جلسات غیر رسمی پروژه صورت می­گیرد اگرچه هدف از  این یادگیری اجتناب کردن از اشتباهات مشابه در
پروژه های آتی در بازه­ای بلند مدت است. به طور کلی پیشنهاد می گردد در ابتدای هر
پروژه اعضای تیم مروری بر دانش و تجربیات گذشته داشته باشند، به طور مثال آنها می
توانند گزارش شش ماه گذشته را مطالعه کنند (از جمله بر روی بودجه از نظر زمان و
میزان هزینه). از دیگر موضوعات مرتبط با این بخش عدم پیگیری موثر موضوعات توسط
خبرگان ذکر شده است   (Chirumalla, 2017).  مدیریت دانش به عنوان یک راهکار عملی جهت بر طرف کردن این چالش مورد توجه است.
امروزه امکان دسترسی به تجارب دیگران، به لطف ثبت و سازماندهی
دستاوردهای گذشته و موجود در فرایند تولید وجود دارد. از ایـنرو بهـره گیـری از
روش هـا و متدهای استاندارد در ثبت و نگهداری تجربیات و برقـراری مکـانیزم هـایی
در جهـت افزایش تعاملات افراد به منظور انتشار دانش ضمنی وانتقال تجربیات به
دیگران کمک زیـادی به بالا رفتن نرخ موفقیت محصولات و درنتیجه رشد کسب و کارهای
این صنعت می کند. فعالیت دانشی در قلب فرایندهای توسعه محصول وجود داشته و مورد توجه است.
بسیاری از مدیران و صاحبان کسب کار به ویژه صنایع غذایی تمایل به تصمیم گیری
درباره چگونگی توانمند ساختن مدیریت دانش یا هماهنگ کردن فعالیت­های مرتبط با
تولید محصول جدید شرکتشان از طریق ابزارهای مدیریت دانش می باشند ( مانیان و
همکاران، ۱۳۹۰). در مطالعه دیگری عدم دسترسی به اطلاعات موثق، ‌شفاف و یا
اطلاعات بیش از اندازه به عنوان موانع تولید محصول جدید و یا فرایند نوآورانه
اشاره شده است (خدایی، ۱۳۹۸). 

۷- تعریف فعالیت
اقتصادی

مشخص نمودن فرایندها و فعالیت های اقتصادی برای مدیریت
پروژه معرفی محصول جدید بسیار مهم است. در مراحل اولیه ممکن است بحث های زیادی
پیرامون فعالیت اقتصادی صورت پذیرد، به طور مثال آیا شرکت توانایی تولید محصول
جدید و یا ایجاد تغییر در فرایند را دارد یا خیر، تجهیزات مورد نیاز وجود دارند و
یا نیاز به تامین و نوآوری در ساخت می باشد و یا از نظر فضای فیزیکی ظرفیت آن در
سطح کارخانه وجود دارد. مدیر پروژه در گام اول برای تعریف اقتصادی نیاز به صرف
زمان بیشتر، مطالعه مستندات و دریافت تاییدیه سایر مدیران مرتبط دارد که این امر
می تواند مدت زمان زیادی را صرف خود کند. طولانی شدن فرایند منجر به عدم اطمینان و
عدم امنیت در فرایند تصمیم گیری خواهد شد 
(Chirumalla, 2017).

۸- پروژ های زیاد
با کفایت کم

صلاحیت مدیر پروژه چالش دیگری در فرایند تولید محصول جدید
به شمار می آید. بیشتر پروژه ها، شامل تعدادی زیر پروژه از جمله پروژه های تولید
محصول جدید و همچنین سرمایه گذاری هستند. گاهی برای پروژه­های کوچک به سهولت
انتخاب مدیر صورت می گیرد.  به طوریکه
بیشتر مدیران در این نقش، جدید و تازه کار هستند درواقع نیروهای جدید به عنوان
مدیر پروژه انتخاب می شوند. لذا در گام اول آموزش دقیق در مورد انتظارات پروژه، به
لحاظ منابع و خروجی نیاز می باشد  (Chirumalla, 2017). اداکو و همکاران (۲۰۱۸) نیز،
وجود تعداد زیاد پروژه که به صورت همزمان در حال اجرا باشد همچنین عدم وجود ساختار
مدیریتی مداوم را از عوامل تاخیر در تولید محصولات غذایی برشمردند.

۹- بازاریابی،
طراحی و فروش

با توجه به فضای رقابتی محصولات در بازار مواد غذایی،
فعالیت های نوآورانه در سطوحی همچون تغییر ترکیبات محصول، استفاده از مواد
افزودنی، پیشنهاد تنوع از نظر طعم، اصلاح طراحی بسته بندی، تمرکز بر جایگاه یابی
محصول و ایجاد تقسیم بندی بازار، استراتژی­های بازاریابی و تبلیغات انجام می­شود (Lemanowcz and – Mokrzycka, 2014).  بازاریابی مرحله نهایی در زنجیره تولید محصول جدید
و رساندن آن به دست مشتری می­باشد. مطابق بررسی­ها این مرحله یکی از مهم ترین و
پرچالش ترین مراحل به شمار می رود. همانطور که اشاره شد در این مرحله سرفصل­های
متعددی جهت معرفی محصول کیفی و جدید از جمله بسته بندی، قیمت گذاری، معرفی محصول،
برند سازی، تبلیغات و غیره مد نظر قرار می گیرد. بررسی ها نشان می دهد بی توجهی به
بازاریابی محصولات از دلایل کاهش تولیدات کشاورزی و دامی است. این امر باعث
کاهش  سوداوری محصولات و در نتیجه کاهش
انگیزه کشاورزان و دامپروران خواهد شد ( عنابستانی و طولابی نژاد، ۱۳۹۷).

دنیای اقتصاد به نقل از نبی (۱۳۹۳) ذکر می کند، آنچه
مصرف‌کننده را به انتخاب کالا در فروشگاه ترغیب می‌کند علاوه بر شهرت و سابقه، شکل
ظاهری کالا یعنی بسته‌بندی است. مطابق این گزارش صنعت بسته‌بندی در ایران طی سال‌های
اخیر پیشرفت‌های زیادی کرده اما به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در آن هنوز با شرایط
لازم برای حضور در بازارهای جهانی فاصله دارد. ضمن اینکه ظروف تولیدی در داخل که
بیشتر از جنس شیشه و قوطی فلزی است قابلیت استاندارد را ندارد و این موضوع از
مشکلات آزار‌دهنده‌ای است که تولیدکنندگان مواد غذایی با آن درگیرند. از سویی دیگر توجه به المان های قدیمی در طراحی محصولات همچنین ارائه
فرمولاسیون های یادآورکننده خاطرات گذشته از جمله این موارد است که در فرایند
طراحی و بازاریابی تحت عنوان رترو مارکتینگ از آن یاد می شود  (Brown, 2003) که مثال آن در صنعت لبنیات می
تواند طراحی بطری های جدید شیر با همان ظاهر بطری های قدیمی (تولید شیر شیشه ای با
الهام از این دانش، توسط شرکت پگاه تهران برای مشتریان قدیمی) و یا طراحی برخی
محصولات در ظروف با ظاهری شبیه بیدون شیر در برخی صنایع لبنی دنیا می باشد.

 دیجیتال مارکتینگ نیز
از جمله مباحث روز در این حوزه می باشد (بودلایی و شهیدی، ۱۳۹۷). امروزه بازاریابی بدون استفاده از
ابزارها و کانال های دیجیتال، دیگر به اندازه قبل موثر نیست. لذا بسیاری از شرکت
های لبنی در کشور توجهشان به این مسئله معطوف گردیده است. لزوم توجه به این روش
بازاریابی به ویژه در شرایط بحرانی نمود پیدا می کند (نمونه آن پاندمی کرونا و
ضرورت کاهش ترددات شهری برای خرید می باشد). این روش بازاریابی با بهره برداری از
کانال های مختلفی که مشتریان امروزی بیشتر وقت خود را در آن می گذرانند معنی پیدا
می کند. تبلیغ و فروش از جمله اقداماتی است که از این طریق قایل انجام است (Bortolato, 2016).

به منظور راهیابی و استمرار حضور محصولات در بازارهای هدف
به ویژه صادرات، توجه به برندسازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مهم ترین چالش
موجود در صادرات و حضور محصولات ایرانی در بازارهای هدف عدم استمرار حضور کالاها
در این بازار است به طوریکه متوسط حضور محصولات ایرانی ۲ تا ۲٫۵ سال است. برند ها
نه تنها در بازار هدف دارای اهمیت می باشند، بلکه برای بقای تولیدات در بازارهای
داخلی در برابر هجوم ورود محصولات خارجی نیز، کشورها نیازمند ایجاد توسعه برندها
هستند. در کشور ما محصولات متنوع و بی نظیری وجود دارد که به نقاط مختلف بدون برند
ایرانی صادر می شود به طور مثال  صادرات زعفران
به جهان اغلب بدون بسته بندی است. ایران در بسیاری از محصولات از جمله شیلات و
فراورده های لبنی دارای توانمندی صادراتی است اما استفاده مناسب از این فرصت ها و
رفع این چالش به برنامه ریزی نیاز دارد (خادمی، ۱۳۹۴). جدول ۱ چالش های شاخص پیش
روی معرفی محصول در حوزه صنایع غذایی را به نمایش می گذارد.

جدول ۱: چالش های شاخص پیش روی معرفی محصول پس از تولید

ردیف	چالش های بازایابی و فروش	منابع
۱	ناشناخته بودن محصول برای فروشنده	http://keshavarzfazl.com
۲	عدم درک ویژگی های محصول جدید توسط خریدار	رضوانی و رشیدایی آبندانسری، ۱۳۹۲
۳	بسته بندی نامناسب	Ksenia, 2013 نبی (۱۳۹۳)
۴	عدم توجه به برند سازی و استفاده از برندهای نامعتبر	کرباسی و آقاصفری، ۱۳۹۵
۵	پیش بینی نادرست از تقاضای بازار	باریکانی و همکاران، ۱۳۸۶
۶	تبلیغات ضعیف	Cooper and Klienschmide,1993 پیش بهار و همکاران، ۱۳۹۶
۷	کانال توزیع محصول	Cooper and Klienschmide,1993.
۸	پیش بینی نادرست از رفتار رقبا	Cooper and Klienschmide,1993.
۹	قیمت تمام شده بالا	مرتضایی، ۱۳۹۵ باکری، ۱۳۹۴

۱۰- ملاحظات زیست محیطی

نتایج نشان می
دهد، اگرچه نوآوری های زیست محیطی کمترین نقش را در بین نوآوری های صنعت لبنیات
داراست اما ارتقای پایداری این صنعت از کیفیت و اهمیت زیادی برخوردار است، به
طوریکه دو رتبه نخست نواوری های صنعت لبنیات در سال های اخیر را به خود اختصاص
داده است (فزونی اردکانی و همکاران، ۱۳۹۶). بازیافت و کنترل
ضایعات و هرزآب ها، فرآوری آب پنیر و ارائه بسته بندی های سازگار با محیط زیسـت از
جمله این موارد می باشند.

برخی از تهدیدهای
زیست محیطی ناشی از فعالیت صنایع لبنی است. لذا شرکت های لبنی و واحدهای وابسته به
آن قاعدتا متعهد به انجام نوآوری در زمینه سلامت و حفظ محیط زیست خواهند بود.
صنایع لبنی مانند سایر صنایع با فروش محصولات بسته بندی (به ویژه بسته بندی های غیر
زیست تخریب پذیر)، می­توانند تاثیر منفی بر محیط زیست داشته باشند. از آنجا که
مصرف کنندگان فرصت کمتری برای انتخاب محصول بدون زباله یا با زباله کمتر دارند این
آلودگی با سرعت بیشتری انجام می­شود. توجه به سلامت محیط زیست گاها
برخی مشتریان را به انتخاب محصول با سایز بزرگ‌تر ترغیب می­کند تا زباله کمتری
تولید کنند (بودلایی و شهیدی۱۳۹۷).

• جمع بندی و نتیجه گیری

مطابق با گزارش
اتاق بازرگانی (۱۳۹۶)، صنایع لبنی ایران با کاهش ۳۷ درصدی مصرف لبنیات طی ۷ سال
گذشته مواجه شده است. در این راستا حفظ مشتری و توسعه دامنه مصرف کنندگان از دغدغه
های پیش روی مدیران در این صنعت به شمار می رود. بدیهی است شناخت چالش های پیش روی
تولید در محصولات جدید و مدیریت جامع آن ریسک سرمایه گذاری را کاهش خواهد داد.
دنیای مدرن جهت تولید محصول جدید و نوآورانه همچنین عرضه آن به مشتری نیازمند
ارائه راهکار نوین و روزامد است. در پژوهش حاضر مطابق بررسی ها، چالش  های اساسی در
کل فرایند تولید محصول جدید در ده دسته معرفی و شناسایی گردید. آنچه مشخص است عدم
توجه به هر کدام از چالش های ذکر شده می تواند بر کل فرایند تولید محصول از خلق
ایده تا رسیدن محصول به دست مصرف کننده تاثیر زیادی داشته باشد. به همین منظور
مدیریت جامع کل فرایند لازم و ضروری است. استفاده از سیستم های خودکار هوشمند برای
مدیریت فرایند های تولید، جهت اخذ تصمیمات به موقع استراتژیک در تولید محصول، از
اهمیت ویژه ای در شرایط مدرن برخوردار است. به طوریکه وزارت کشاورزی روسیه به صورت
فعال در پی اجرای برنامه های اقتصاد دیجیتال در کشور خود است. این برنامه با هدف
تحول در بخش کشاورزی و دستیابی به موفقیت فناوری 
طرح ریزی شده است (Semkiv et al,
۲۰۱۹). مطابق بررسی صورت گرفته در
روسیه، سازماندهی مدیریت شرط اصلی و عامل اصلی در
افزایش رقابت در تولید شیر با کیفیت است. 
باکری (۱۳۹۴)  نیز ایجاد نظام توزیع و فروش با طرح فروش الکترونیکی اعتباری را به عنوان یکی از
راهکارهای مرتبط با مرحله نهایی تولید در کشور توصیه می کند. با توجه به یافته ها به ویژه در صنایع غذایی، مدیریت جامع عملیات
و پشتیبانی در مقابله با محصولات فاسد شدنی، تغییرات غیر قابل پیش بینی تامین، ایمنی مواد
غذایی و ایجاد شرایط پایدار مورد نیاز است. از روش های مدرن و کارامد جهان که می
تواند در پایش کلیه اجزای زنجیره تولید و تامین محصولات غذایی از جمله فراورده های
دامی موثر باشد بهره گیری از دانش اینترنت اشیاء (IoT) است. مجازی
سازی،
عامل های زنجیره تامین را قادر می سازد که فرآیندهای کسب و کار را از راه دور و بدون
وقفه از طریق اینترنت، به عنوان اشیای مجازی، بدون حضور در محل، نظارت،
برنامه ریزی و بهینه سازی کند. لذا پیشنهاد می شود با استفاده از روش های نوین،
سیستم مدریتی یکپارچه جهت کاهش آسیب به فرایند تولید و معرفی محصول جدید، ایجاد
گردد.

تقدیر وتشکر

نگارندگان بر
خود لازم می دانند از جناب آقای مهندس قدوسی مدیرعامل محترم شرکت صنایع شیر ایران
و جناب آقای دکتر میر مدیرعامل محترم شرکت پگاه تهران که در تدوین مقالات  و انجام مطالعات علمی پژوهشی دپارتمان تحقیق
وتوسعه را حمایت نمودند صمیمانه تقدیر و تشکر نمایند.

منابع

• اتاق بازرگانی صنایع، معدن و کشاورزی تهران. ۱۳۹۶. قیمت گذاری، بزرگترین چالش
  لبنی. ۱-۵.
• باریکانی، ا.، شجری، ش، امجدی، ا. ۱۳۸۶٫ محاسبه کشش های قیمتی و درآمدی تقاضای
  مواد غذایی در ایران با استفاده از سیستم تقاضای تقریبا ایده آل و پویا. اقتصاد
  کشاورزی. سال ۱۵٫ شماره ۶۰٫
• باکری، ر. ۱۳۹۴. ۶ چالش اصلی صنعت لبنی. روزنامه دنیای اقتصاد. شماره خبر
  ۸۸۸۱۷۱.
• بودلایی، ح. شهیدی، ع. ۱۳۹۷. مطالعه
  کیفی تجربیات مشتریان در صنایع خرده فروشی. تحقیقات بازاریابی نوین.  ۸(۲):
  ۱-۲۲.
• پیش بهار، ا.،
  فردوسی، ر. و حیاتی، ب ا. ۱۳۹۶. تدوین
  و اولویت بندی استراتژی های بازاریابی محصولات لبنی شرکت پگاه آذربایجان شرقی:
  کاربرد رهیافت تحلیل سلسله مراتبی. نشریه اقتصاد کشاورزی. ۱۱ (۴):‌۱-۱۹.
• تابشیان،‌ ا. و کریم آباده، ن. ۱۳۹۴. اولویت های پژوهشی در صنعت لبنیات. بیست
  و سومین کنگره علوم و صنایع غذایی ایران- با محوریت صنعت غذا و پژوهش های کاربردی.

–        
چالش و
راهکار های فروش محصول جدید http://keshavarzfazl.com

• حسنی، م.،
  محمدی ثانی، ع.، شریفی، ا. و حسنی، ب. ۱۳۹۴. بررسی ویژگی های ماست
  پروبیوتیک طعم دار قالبی وهمزده با استفاده از عصاره زرشک بیدانه. نشریه ی نوآوری در علوم و فنّاوری غذایی. ۷
  (۲): ۱۰۹- ۱۲۰.
• خادمی،
  ا. ۱۳۹۴٫ بررسی وضعیت برندسازی
  در محصولات صادراتی و ارائه راهکارهای اجرایی توسعه آن در صنایع غذایی کشور. موسسه
  پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، مدیریت خدمات پژوهشی.
  وزارت جهاد کشاورزی. ۱۰۹ صفحه.
• دادگر، ش. ۱۳۹۸. دو نگرانی تولید کنندگان محصولات لبنی. روزنامه دنیای اقتصاد.
  شماره خبر ۳۵۳۸۹۳۴.
• دانش کهن، ح.، بیدگلی، م. ر. ۱۳۸۹٫ پروژه های توسعه محصول و عوامل کلیدی
  موفقیت و شکست. چهارمین کنفرانس مدیریت تکنولوژی ایران. تهران.
• شفیعی، م.، رحمانپور، م. و بهدری، م. ۱۳۹۱. بررسی موانع و راهکارهای ارتباط
  صنعت و دانشگاه، مورد مطالعه شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ. فصلنامه نوآوری و
  ارزش آفرینی. ۱(۱و ۲): ۵-۱۸.
• فزونی اردکانی، ز. فرهادیان، ه و پزشکی راد، غ ر. ۱۳۹۶٫ تعیین درجه توسعه
  یافتگی صنایع لبنی استان های ایران کاربرد تکنیک تاکسونومی. مجله علوم و
  صنایع غذایی. دوره ۱۴ (۶۴): ۵۱-۶۰٫
• کرباسی، ع ر. آقا صفری، ح. ۱۳۹۶٫ بررسی عوامل موثر بر گرایش مصرف کنندگان به
  لبنیات برند. علوم وو صنایع غذایی. علوم و صنایع غذایی. شماره ۷۲٫ دوره ۱۴٫
• مانیان، ا.، اصغری زاده، ع.، دهقان بنادکی، م. ۱۳۹۰. نقش
  مدیریت دانش در عملکرد فرآیند توسعه محصول جدید پژوهشی پیرامون شرکتهای SME صنعت نرمافزار استان یزد. نشریه مدیریت فناوری
  اطلاعات. ۳ (۸): ۱۳۳- ۱۵۰.
• مرتضای، ا. ۱۳۹۵٫ شناسایی و دسته بندی موانع و چالشهای تولید و
  رقابتپذیری در بنگاههای زنجیره غذا و ارزیابی قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و
  ارتقای نظام مالی کشور (از دیدگاه فعالان اقتصادی زنجیره غذا). اتاق بازرگانی،
  صنایع، معادن و کشاورزی تهران. ۱۳۵ صفحه.
• میر، س. ج. ۱۳۹۳٫ چالش های سرمایه گذاری در
  توسعه صنایع کشاورزی (با تاکید بر صنایع غذایی). وزارت جهاد کشاورزی- موسسه پژوهش
  های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. کد پژوهش. R-93-6-1-87. 48 صفحه.
• نبی، ع ر. ۱۳۹۳. چالش
  های پیش روی صنعت غذایی کشور. روزنامه دنیای اقتصاد. شماره خبر ۳۲۷۴۳۱۴.

• Adaku, E., Amoatey, C., Nornyibey, I. Famiyeh,
  S. 2018. Delay in new product introduction: Experiences of a food processing
  company in a developing economy. Journal of Manufacturing Technology
  Management. 29 (5). DOI: 10.1108/JMTM-09-2017-0190
• Adelaga, A. O., Nayga Jr, R. M., Schilling, B.
  J., Rose, K. 2008. Understanding the challenges facing the food manufacturing
  industry. Journal of Food Products Marketing. 6:2,
  ۳۵-۵۵, DOI: 10.1300/J038v06n02_04
• Arcese, .G., Flammini, S., Lucchetti, M. C. and
  Matucci, O. 2015.Evidence and experience of open sustainability innovation
  practice in the food sector. Journal of Sustainability (MDPI). 7(7), 8067-8090. https://doi.org/10.3390/su7078067
• Brown,
  S.  2003. The retromarketing revolution: l’Imagination au pouvoir. International Journal of Management. 3(4):303 –
  ۳۲۰٫ DOI: 10.1111/1468-2370.00070
• Berglund, M., Harlin, U. and Gullander, P. 2012.Challenges in a product introduction in a cross-cultural
  work system – a case study involving a Swedish and a Chinese company”. Swedish Production Symposium, 6-8 November, Linköping, Sweden.
• Bortolato, I. 2016. Digital marketing influence
  in the food sector, a case study: Eataly and its associated companied analysis.
  Master thesis, Universita CaFoscari Venezia.

–         
Chirumalla K. 2017. Challenges in managing new product introduction
projects: An explorative case study. 21st International Conference on
Engineering Design, At Vancouver, Canada.

• Constantinides, E. and Vries, S. 2017.
  Marketing of the 21^st century, marketing science institute research
  priorities 2016- 2020. Through the lens of the future market. University of
  Twente- Netherlands. Volume 1. 331p.
• Cooper, R. G., Kleinschmidt, E. J. 1993. Screening new
  products for potential winner long range planning. Vol 26, No 6. 74 pp.
• Creamer, L.K.,
  Pearce, L.E., Hill, J.P., Boland, M.J., 2002. Milk and dairy products in the
  ۲۱st century. Journal of Agricultural and Food Chemistry 50, 7187–۷۱۹۳٫
• Dekkers, R., Chang, C. M. and Kreutzfeldt, J.
  (۲۰۱۳), “The interface between “product design and engineering” and
  manufacturing: A review of the literature and empirical evidence”,
  International Journal of Production Economics, Vol. 144, No. 1, pp. 316-333
• Demeter, R.M.,
  Meuwissen, M.P.M., Oude Lansink, A.G.J.M., Van Arendonk, J.A.M., 2009.
  Scenarios for a future dairy chain in the Netherlands. NJAS – Wageningen
  Journal of Life Sciences 56, 301–۳۲۳٫
• Elghannam A, and Mesías F. 2018.
  Social networks as a new marketing channel for animal food products: a
  qualitative study in Spain. Journal of Archivos de Zootecnia. 67 (258): 260- 268.  DOI:
  ۱۰٫۲۱۰۷۱/az.v67i258.3662
• Frona, D. Szenderák, J. and Harangi-Rákos, M. 2019. The challenge of feeding the word (Review). Journal of
  sustainability (MDPI). 11(20): 5816   https://doi.org/10.3390/su11205816
• Huang, C. H., Hou, C. T. 2018. Innovation,
  research and development, and firm profitability in Taiwan: Causality and
  determinants. International Review of Economics & Finance. (59): 385- 394.
• Ksenia, P. 2013. Packaging design as a marketing tool and
  desire to purchase. Thesis. Saimaa
  University of Applied Science. 72 pp.
• Lederman J. 2007. The challenge for the dairy industry arising from
  the new Health Claims Standard an impetus for innovation. Journal
  of dairy technology,vol. 62,(2) pp:95-99
• Lemanowicz,
  M.,  Szwacka- Mokrzycka, J. 2014.
  Innovation Activities in The Food Market, Journal of POLITYKI EUROPEJSKIE,
  Finance Marketing  , Vol. 12 (61) PP. 110-121
• Mahdavi,
  A., Poorshafie, F.2016. A study of effects of adding extruded flax seed on
  saturated and unsaturated fatty acids in holestein Dairy Cows. : In: steps to
  sustainable livestook international, january 12-15,(pp.38) Bristol.UK :
  University of food security-land .
• OECD/
  Eurostat. 2005. Oslo manual: guidelines for Collecting and interpreting
  innovation data.
• Radas,
  S., Bozic, L. 2009. The antecedents of SME innovativeness in an emerging
  transition economy. Journal of Technovation, 29 (6-7), 438-450.
• Semkiv, L. P.
  Semkiv, m. V. Grishakia, N. I. and Stanevich, S. V. 2019. Innovation in dairy
  production as the basis of effective management. The European Proceedings of
  Social & Behavioural Sciences. 446- 453 p. https://doi.org/10.15405/epsbs.2019.12.05.54
• Sommer A. F.Popovska I. D.  and Jensen K S. 2014. Barries towards integrated product development
  challenge from a holistic project management perspective. Int J. Project
  management. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2013.10.013
• Surbier A, Alpan G, and Eric, B. 2013. Comparative study on production ramp- up: state- of- the
  art and new challenges. Journal of Production
  Planning and Control. 25(15): 1264-1286.  Doi: 10.1080/09537287.2013.817624