یادداشت/ مصرف‌کننده، فراتر از خریدار به قلم ابوالحسن خلیلی
ابوالحسن خلیلی، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران در یادداشتی به مناسبت روز حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان تأکید دارد مفهوم مصرف‌کننده محدود به خریداران نیست و باید آن را وسیع‌تر بنگریم.
نهم اسفند ماه روز گرامی‌داشت حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان نام گرفته است. اختصاص یک روز از سال و تعیین مراجع دولتی برای جبران خسارت‌های مصرف‌کنندگان و مبارزه با متخلفان به باور نویسنده اندکی محدودسازی کلمه مصرف‌کنندگان به خریداران کالا و خدمات است، در صورتی که از عنوان بسیط کلمه مصرف‌کننده استفاده کنیم دایره آن وسیع‌تر و بحث و تبادل نظر جدی‌تری را باید در این خصوص داشته باشیم.
بی‌شک اولین مصرف‌کنندگان در فضای کسب‌وکار قوه مجریه، مدیران و مسئولان نظام هستند، آنها بزرگترین مصرف‌کنندگان قوانین، طرح‌ها و لوایحی به شمار می‌آیند که در مجلس شورای اسلامی تصویب و برای اجرا به دولت ابلاغ می‌شود، هرچه قوانین، لوایح و طرح‌های مجلس دقیق، شفاف و آینده محور باشد، مدیران اجرایی در اجرای آن کمتر با تفسیر و آرای شخصی مواجه و با اجرای صحیح قوانین، جامعه مترقی و آبادتری را راهبری می‌کنند.
در حلقه دوم مصرف‌کنندگان، واحدهای تولیدی، تجار، کسبه و متولیان خدمات در جامعه هستند که برای فعالیت در فضای اقتصادی نیازمند دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های شفاف و دقیق مدیران قوه مجریه هستند.
هر چقدر بروکراسی اداری شفاف‌تر و عدالت مرتبط با پیاده‌سازی قوانین گسترده‌تر باشد، فضای کسب‌وکار در سلامت بیشتر و دغدغه فعالان اقتصادی کمتر و بساط رانت و فساد جمع‌تر خواهد بود.
در آخرین حلقه، مردم به عنوان مصرف‌کنندگان کالاهای تولیدی و خدماتی قرار دارند که در نهایت هر آنچه در حلقه اول و دوم روی می‌دهد در کام مردم، شیرین یا تلخ جلوه خواهد کرد.
بنابراین معتقدم روز ملی حمایت از حقوق مصرف‌کننده باید با بسط بیشتری مورد نظر و مداقه قرار گیرد، از این‌رو با نگاه جامع‌تری به سراغ آموزه‌های دینی و فرهنگی خود می‌رویم تا رویکرد آیات قرآنی و خطابه‌های فرهنگی خود را به موضوع حقوق مصرف‌کننده به روشنی درک کنیم.
۱-در آیه ۱۳۶ سوره نسا داریم که:
﴿ یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، آمِنُوا ﴾
ای کسانی که ایمان آورده‌اید (به زبان) به حقیقت و از دل هم به خدا و رسول و کتابی که فرستاده ایمان آورید.
به عبارتی خدا می‌فرماید که برای تحقق عملی شعارها نیازمند گامی فراتر هستید و در عمل هم باید به آنچه می‌اندیشیم پایبند باشیم.
خروجی قوانین دستورالعمل‌ها و کالا و خدمات جلوه تمام نمای عبارت “آمِنُوا” در آیه فوق است.
۲_آیه ۲۷۹ سوره بقره می‌فرماید:
﴿ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ ﴾
نه ستم می‌کنید و نه بر شما ستم وارد می‌شود
به عبارتی آنچه به عنوان محتوا و خروجی هر سیستم باید مدنظر قرار گیرد باید شاخصه جلوگیری از خسران را برای مصرف‌کننده به دنبال داشته باشد.
موضوعی که امروز به عنوان CSR (corporate social responsibility) در شرکت‌های بزرگ مورد توجه قرار گرفته و هر یک به نوعی پیاده‌سازی آن را برای خود فرض واجب می‌دانند.
برخی دیگر پا را فراتر نهاده و مدل خلق ارزش مشترک CSV (Create shared value) را در سازمان‌های خود پیاده‌سازی کردند.
ارزش مشترک یعنی اینکه آن ارزش فقط برای سهامداران، کارکنان و مدیران نیست، بلکه کلیه ذینفعان زنجیره یک شرکت را اعم از جامعه، مشتریان و تامین‌کنندگان باید بتوانیم خلق ارزش کنیم.
این بدان معناست که سازمان‌های پیشرو در بستر آیه شریفه که ستم را روا نمی‌دارد و ستم‌پذیری را نمی‌ستاید به دنبال بسترسازی مناسب برای ارتقا و بهره‌مندی همه ذینفعان خود هستند.
۳_آیه ۱ سوره مطففین
﴿ وَیلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ ﴾
وای بر کم‌فروشان آنانی که در هنگام خرید حق خود را به طور کامل می‌گیرند و به هنگام فروش از کیل و وزن آن کم می‌گذارند.
در دنیای امروز شبکه‌های اجتماعی و راه‌های ارتباطی بر بستر اینترنت فضای تعاملی و کنترلی را برای جلوگیری از تحقق کم فروشی (وزن، کیفیت، قیمت، خدمات و …) فراهم آورده و سازمان‌های پیشرو خود به استقبال انعکاس عیوب کالا و خدمات خود هستند…
امام صادق فرد کم فروش را کافر نام نهاده است، اگرچه در ادامه اشاره میدارد که فرد کم فروش کافر به رزاقیت خداوند است.
از همین روست که تولیدکنندگان با همت و تلاش خود و با بهره‌گیری از ابزار تکنولوژی، کالاهای خود را در شرایط رقابتی وارد بازار کرده و با امید به رزاقیت خداوند بهبودی فعالیت خود را امیدوارانه دنبال می‌کنند، اما شاخص‌های یک تولیدکننده کارآفرین تاجر و ارائه دهنده خدمات در قرآن کریم:
۱_بر این باورند که ارتقای خدمات از لحاظ کیفی و کمی، ارائه در شرایط رقابتی، نمود عینی آیه ۷ سوره اسرا است:
﴿ إِن أَحسَنتُم أَحسَنتُم لِأَنفُسِکم ﴾
اگر احسان کردید در حق خود خوبی کردید
از همین روست که همه به دنبال ارتقای کیفیت کالا یا خدمات برای جذب مشتری بیشتر هستند تا از قبل آن به سود بیشتر در کسب‌وکار خود دست یابند.
۲_در آیه ۲ و ۳ سوره بقره خدا می‌فرماید:
﴿ الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ وَیقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینفِقُونَ﴾
در کنار ایمان به غیب و به پا داشتن نماز اهل انفاق و در اندیشه احسان و خدمت به دیگران نیز هستند.
به عبارتی خداوند انفاق از مال (توسعه کسب‌وکار) و داشتن اندیشه‌های پاک را برابر ایمان به خدا و به پا داشتن نماز می‌داند و چه تشبیهی از این بالاتر و بهتر برای تولیدکنندگان.
۳_تولید کنندگان و کارآفرینان به خوبی و به شایستگی این حدیث پیامبر اسلام را عینیت بخشیدند:
مردم، خانواده خدا هستند و محبوب‌ترین انسان‌ها نزد خدا کسانی هستند که به خانواده خدا نفع و سود برسانند.
آنچه یک سازمان بزرگ و پیشرو به آن فکر می‌کند رضایت گروه بزرگی از جامعه از تولیدات و خدمات آنان است که تفسیر حدیث فوق بوده که مردم خانواده خدا هستند.
سعدی علیه‌الرحمه می‌فرماید:
بنی آدم اعضای یکدیگرند // که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار// دگر عضوها را نماند قرار
و چه زیبا یک تولیدکننده با رعایت همه قوانین و الزامات در پیاده‌سازی این دو بیت شعر برای جامعه ذینفعان خود از تأمین تا کارمندان و زنجیره توزیع تا مصرف‌کنندگان تلاش می‌کند.
تحریم‌های ظالمانه، کم لطفی‌های فراوان مدیران و مسئولان، سختی‌های تولید، روند شتابان تورم، معضل بزرگ مهاجرت نسل جوان و فعال و … همه و همه سختی کار را دوچندان کرده؛ اما ما نیز همچو حافظ شیرازی معتقدیم:
چو غنچه گرچه فروبستگی است کار جهان // تو همچو باد بهاری گره‌گشا باش
از همین روست که به رغم همه سختی‌ها، شکوفایی تولید و رشد آن را همواره در کشور شاهدیم.
اگرچه معتقدم روحیه یک تولیدکننده یا فعال اقتصادی که عاشق مردم و میهن و نظام خود است، همچون حکایت زیر از جبران خلیل جبران است:
خوشی زنبور در گرو آوردن نوش گل‌هاست و خوشی گل در سپردن نوش خود به زنبور.
منبع: اتاق بازرگانی ایران
