تصمیمگیری سریع و درست، شاهکلید مباحث مدیریتی در کسبوکارهای امروز است. اما دادهها و اطلاعات کسبوکاری و بازاریابی بیشتر از آن است که ذهن انسان بهتنهایی بتواند همه را یکجا تجزیه و تحلیل کند. اینجاست که هوش تجاری یا BI (Business Intelligence) به کمک مدیران و راهبران سازمانها میآید تا در هر زمان که نیاز دارند، بینشی از وضعیت کسبوکارشان بهدست دهد که بسیار دقیق و قابل اطمینان است.
هوش تجاری چیست؟
هوش تجاری، هوش کسبوکار یا BI فرایندی است که در آن دادههای خام کسبوکار (Data) به اطلاعات(Information) قابل فهم و پایهای برای تصمیمگیری تبدیل میشود. در واقع دادههای زیاد سازمان با تحلیلی که توسط کامپیوتر و با تکیه بر علومِ داده انجام میشود به نمودارها و آمارهایی معنادار و محسوس تبدیل میشوند. مدیران میتوانند با کمک هوش تجاری و بدون دانش فنی، از طریق داشبوردهای موضوعی، به اطلاعات و بینشهایی درباره کسبوکار خودشان دست یابند که تا بیش از این به سختی میتوانستند از درون جداول و نمودارهای خستهکننده و بیشمار اکسلی پیدا کنند.
هوش تجاری؛ نتیجه رویکرد دادهمحوری در سازمانها
دادهمحوری رویکردی است که سازمانهای پیشتاز دنیا به آن گرایش یافتهاند و هوش تجاری ثمره همین رویکرد در تصمیمسازیهاست. مطابق آمار بهدستآمده از نظرسنجیهای Statista بین صنایع مختلف در سال ۲۰۲۰، مدیران دو صنعت بانک و بیمه بیشترین تمایل را به این رویکرد نشان دادهاند:
مدیران دادهمحور برای تصمیمگیری به اطلاعات دقیق و دستاول از سازمان و کسبوکار خود و شاخصهای عملکردی (KPIs) واحدها و مدیریتها نیاز دارند که هوش تجاری میتواند این مهم را فراهم کند.
گرایش جهانی به تصمیمسازی براساس هوش تجاری
علاوه بر بحث رقابت و سرعت در تصمیمگیریهای مدیریتی، تمایل سازمانها به تحول دیجیتال نیز در سالهای اخیر سبب شده تا گرایش به استفاده از هوش تجاری در کسبوکارهایی که بهدنبال رشد و تحولات سازمانی هستند بیشتر شود. آمارهای جهانی [۱]زیر در اینباره قابل توجه است:
- تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۳۳درصد از کسبوکارهای بزرگ درحال رشد از هوش تجاری بهره خواهند برد.
- تحلیل داده، تصمیمگیری در کسبوکار را ۵برابر سریعتر میکند!
- · ۸۹درصد از شرکتهای تولیدی که اقدامات تحلیل داده و هوش تجاری را انجام دادهاند به کارآمدی آن باور دارند و معتقدند با این رویکرد توانستهاند در رقابت پیشی بگیرند.
- اندازه بازار هوش تجاری تا سال ۲۰۲۵ به ۳۳.۳ میلیارد دلار خواهد رسید.
قابلیتهای هوش تجاری برای کسبوکارها
- بستری را ارائه میکند که دادههای پراکنده و متمرکز سازمان شما را جمعآوری، ساختاردهی، نگهداری و تحلیل میکند.
- همیشه در دسترس است و میتواند تحلیلهای لحظهای (real time) از کسبوکار بدهد.
- ابزارها و نرمافزارهای BI انواع مختلفی دارند از جمله میتوان به جداول گسترده، نرمافزارهای گزارشدهی و جستجو، نرمافزارهای بصریسازی دادهها، ابزارهای دادهکاوی و فرآیند تحلیل آنلاین اشاره کرد.
- طراحی سلف سرویس BI به همه افراد اجازه میدهد تا بدون نیاز به دانش فنی در این حوزه به دادهها و مرور آنها بپردازند و در داشبوردهای گرافیکی سادهای به بینشهای حاصل از تحلیل داده کسبوکار خود دسترسی داشته باشند.
شایان ذکر است که امروزه شرکتهای تخصصی در حوزه هوش تجاری و تحلیل داده در کشور وجود دارند که راهکارهای دادهمحور ارائه میدهند و تمامی کارهای پیادهسازی و نگهداری BI را برعهده میگیرند.
نمونههایی از استفاده از هوش تجاری در صنایع مختلف
هوش تجاری در کسبوکارهایی که دادههای زیادی دارند و رقابتی هستند، سریعتر و دقیقتر پیادهسازی میشود. صنعت کالاهای تندمصرف یا FMCG یکی از این صنایع است.
برای نمونه، شرکت کوکاکولا در دسترسی به اطلاعات لحظهای فروش و عملیات، محدودیت داشت اما با جایگزینی فرآیند دستی با یک هوش تجاری خودکار، توانست آن فرآیند را کاملا کارآمد کند و تهیه گزارشی که هر روز ۴۵ دقیقه وقت یک متخصص را میگرفت بهصورت خودکار و قبل از شروع ساعت کاری در دسترس مدیران قرار دهد. همچنین در مجموع، ۲۶۰ ساعت در سال نیز صرفهجویی کرد (بیش از شش هفته کاری ۴۰ ساعته.)
حالا تیمهای مختلف در کوکاکولا میتوانند بهسرعت مواردی مثل عملیات ارسال، بودجه و سودآوری را تنها با چند کلیک تحلیل کنند.
در ایران نیز استارتاپها و کسبوکارهای مختلف به استفاده از دادههای خود جهت ارائه بهتر محصولات و خدمات روی آوردهاند. دیجیکالا، اسنپ و بسیاری از کسبوکارهای دیگر در حال بهرهگیری از هوش تجاری در میدان بهرهوری و رقابت هستند.
به عنوان مثال در سال ۱۳۹۹، ۷۵درصد از ۹۱ هزار و ۴۷۴ هزار کالای راه یافته به جشنواره ۹/۹/۹۹ به صورت ماشینی تایید شدند. همچنین در جشنواره یلدای شگفتانگیز از ۱ میلیون و ۱۸۳ هزار و ۴۶۲ کالای راهیافته به این جشنواره، ۹۹٫۹درصد آنها به صورت ماشینی تایید شدند.
هوش تجاری در بازاریابی و فروش، امور مالی و سرمایه انسانی
هوش تجاری مثل جام جهاننمایی است که هرکجای سازمان از آن استفاده شود میتواند زوایای پنهان را عیان کند و بینش دهد. هوش تجاری میتواند برای پشتیبانی از طیف گستردهای از تصمیمهای تجاری از عملیاتی تا استراتژیک استفاده شود و فرصتهای رشدی که بالقوه یا بالفعل هستند اما از دید تصمیمگیران پنهان هستند را بهسرعت و سهولت کشف کند. درواقع هرجا که دادههای زیادی موجود باشد میتوان روی کمک و مشاوره هوش تجاری حساب کرد.
هوش تجاری در حوزه بازاریابی و فروش، گزارشها و داشبوردهای بسیاری ارائه میدهد اما برای نمونه، به تقسیمبندی مشتریان براساس مدل (RFM) که یکی از قدیمیترین و کارآمدترین روشهای تقسیمبندی در جهان است اشاره میکنیم. هوش تجاری مشتریان را براساس سه شاخص «آخرین زمان خرید»، «تعداد دفعات خرید» و «مقدار مبلغ خرید» تقسیمبندی میکند و طیفی از مشتریان «وفادار» تا «در معرض ازدسترفتن» مشخص میشوند. این تقسیمبندی، بینش ارزشمندی جهت طراحی کمپینهای هدفمند بازاریابی و فروش ارائه میکند.
طراحی یا بهبود مکانیسم قیمتگذاری، توزیع هدفمند جغرافیایی شعب یا محصولات و تصمیمهای استراتژیک مانند تعیین اولویتها، اهداف و دستورالعملهایی که در بالاترین سطوح تصمیمگیری است از آوردههای هوش تجاری برای مدیران است.
سازمانهایی که بهدنبال شفافیت و سلامت مالی هستند میتوانند از توان هوش تجاری بهترین استفاده را ببرند. شاخصهای اصلی مالی که در یک داشبورد مالی و با تعیین بازه زمانی دلخواه، میتوان دید عبارتند از:
در تصویر زیر، نمونهای از داشبورد کلی امور مالی را مشاهده میکنید:
معمولا شرکتهایی که نرمافزارهای تحلیلی هوش تجاری ارائه میکنند باتوجه به تجربیات موفق خود در سایر سازمانها و صنایع، میتوانند شاخصها و بینشهای جدید و بیشتری در خصوص سلامت مالی سازمانها ارائه دهند.
در حوزه سرمایه انسانی، هوش تجاری میتواند از استخدام و دموگرافی کارکنان تا سنجش دقیق عملکرد و میزان دلبستگی آنان را تحلیل کند. برخی شاخصهای اصلی داشبورد BI در حوزه سرمایه انسانی از این قرار است:
- تنوع جنسیتی کارکنان
- تحلیل ورود و خروج کارکنان
- تحلیل تفکیکی حقوق
- پراکندگی جغرافیایی کارکنان
- تحلیل استخدامها
- جزئیات حقوق
در زیر نمونهای از داشبورد کلی منابع انسانی را مشاهده میکنید:
داشبوردهای مختلف دیگری نیز به فراخور کسبوکار شما میتوانند طراحی و به پنل هوش تجاری کسبوکار اضافه شوند. همانطور که بیان شد داشبوردهای BI دیدی همهجانبه میدهند تا تمامی متغیرهای تصمیمگیری توسط تصمیمگیران لحاظ شود.
یک نکته تکمیلی!
هوش تجاری هنگامی بیشترین تأثیر خود را نشان میدهد که دادههای منابع داخلی سازمان مانند دادههای مالی و عملیاتی با دادههای حاصل از صنعتی که کسبوکار در آن فعالیت میکند (دادههای خارجی) ترکیب شود. در اینصورت دادههای خارجی و داخلی میتوانند تصویر جامع و کاملی از وضعیت تجارت ارائه دهند.
خدمات هوش تجاری در ایران و قدرتنمایی مایکروسافت با POWER BI
چند سالی است که در ایران نیز شرکتهای تخصصی در حال ارائه خدمات هوش تجاری به کسبوکارهای پیشرو هستند. این شرکتها از قدرت تحلیل و تصویرسازی ابزارهایی مانند مایکروسافت Power BI استفاده میکنند. طبق مطالعات مؤسسه گارتنر، شرکت مایکروسافت با نرمافزار Power BI از سال ۲۰۱۷ تاکنون بهعنوان بازیگر اصلی نرمافزارهای هوشمند تحلیل کسبوکار شناخته میشود.
در تازهترین اعلام گارتنر در سال ۲۰۲۲، مایکروسافت با اختلاف، رهبر بازار تحلیل داده و هوش تجاری معرفی شده است.
مطابق مشاهدات، شمار متقاضیان استفاده از هوش کسبوکار در بازار ایران نیز در حال فزونی است و مدیران خوشفکری که به نرخ بازگشت سرمایه، افزایش سودآوری و کاهش هزینهها در شرایط اقتصاد تورمی و همچنین پیشی گرفتن از رقبا و ایجاد مزیت رقابتی در سطح جهانی اهمیت میدهند در پی استفاده از قدرت تحلیل داده با استفاده از این نرم افزار در کسبوکار خود هستند.
سرویس خبری: صنعت غذا