پژوهشگران ایرانی در یک تحقیق جدید و جالب توجه، بر تفاله‌های حاصل از گلاب‌گیری گل محمدی توجهی ویژه کرده و نشان داده‌اند که اسانس این تفاله، دارای قابلیت‌های بسیاری است که تا پیش از این مغفول مانده بودند.
به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، از فصل‌نامه علوم غذایی و تغذیه؛ گل محمدی با نام علمی «رزا داماسنا» گیاهی از خانواده گل‌سرخیان است که در مناطق مختلف ایران و جهان برای تولید اسانس و گلاب و غنچه کشت می‌شود و به نوعی، گل ملی ایران به حساب می‌آید. این گل زیبا و دل‌انگیز در اغلب نقاط ایران دیده می‌شود، ولی به منظور تهیه گلاب در مقیاس بزرگ و در باغ‌های وسیعی از کاشان، کرمان، تبریز و استان فارس کشت می‌شود.
در سال‌های اخیر در استان کرمان به طور میانگین بالغ بر ۳۰۰۰ تن گل محمدی، به‌طور سالیانه به مراکز گلاب‌گیری حمل شده است که پس از طی مراحل مختلف این فرایند، چیزی حدود ۵/۱ تا ۲ برابر این میزان، ضایعات برجای گذاشته است. وزن بیشتر ضایعات نسبت به وزن اولیه، به دلیل افزوده شدن آب است.
به گفته محققان، آنچه پس از پایان فرایند گلاب‌گیری به‌صورت تفاله باقی می‌ماند، بلااستفاده بوده و معمولاً در محیط اطراف دفع می‌شود. این در حالی است که خشک کردن و اسانس‌گیری از این تفاله می‌تواند باعث افزایش ارزش افزوده آن و جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی گردد. در این راستا پژوهش‌های بسیار کمی در رابطه با استفاده مجدد و ترکیب شیمیایی تفاله گل محمدی بعد از گلاب‌گیری صورت گرفته است. ولی نتایج آنها نشان داده‌اند که عصاره متانولی این پسماندها دارای مقادیر قابل‌توجه ترکیبات فنولی و فلاوونوئیدی هستند. لذا برای کار روی این تفاله‌ها و به دست آوردن ترکیبات طبیعی مناسب، امکان زیادی وجود دارد.
در این خصوص، پژوهشگرانی از دانشگاه شهید باهنر کرمان و دانشگاه جیرفت، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی اسانس تفاله حاصل از گلاب‌گیری مورد بررسی واقع شده‌اند.
در این پژوهش جالب با استفاده از روش‌های استاندارد آزمایشگاهی، ترکیبات فنولی، فعالیت ضد رادیکالی یا اصطلاحاً آنتی‌اکسیدانی، فعالیت ضدباکتریایی بر علیه دو باکتری بسیار مهم استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سوبتیلیس و همچنین فعالیت ضد کپکی بر علیه قارچ‌های آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس اسانس تفاله حاصل از گلاب‌گیری گل محمدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که اسانس تفاله حاصل از گلاب‌گیری گل محمدی به‌عنوان یک فراورده جانبی و ضایعات صنعتی، دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی به ویژه ضدکپکی مناسبی است و می‌تواند در فرمولاسیون‌های غذایی و درمان‌های دارویی به عنوان یک فرآورده سودمند مورد استفاده قرار گیرد.
دراین‌باره، سپیده خراسانی، پژوهشگر گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه شهید باهنر کرمان و پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی این دانشگاه به همراه دیگر همکارش در این تحقیق اظهار داشته‌اند: «نتایج ما نشان داد میزان ترکیبات فنولی کل اسانس تفاله حاصل از گلاب‌گیری قابل توجه است. همچنین با افزایش غلظت این اسانس، درصد حذف رادیکال‌های آزاد افزایش می‌یابد و خاصیت آنتی‌اکسیدانی قابل توجهی ایجاد می‌کند».
به گفته آنها، «در بررسی تأثیر اسانس بر ویژگی‌های میکروبی مشخص شد که اسانس مورد اشاره بر باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سوبتیلیس اثر مهاری مناسبی دارد، اگرچه هنوز در مقایسه با دو آنتی‌بیوتیک معروف و قدرتمند استرپتومایسین و پنی‌سیلین کمتر است».
در این مطالعه همچنین مشاهده شد که اسانس تفاله حاصل از گلاب‌گیری گل محمدی دارای اثر مهاری خوبی در برابر کپک آسپرژیلوس فلاووس است، اثری که با آنتی‌بیوتیک نیستاتین، برابری کرده و از آنتی‌بیوتیک فلوکونازول نیز بسیار بهتر عمل می‌کند. چنین تأثیری بر علیه کپک آسپرژیلوس پارازیتیکوس نیز دیده شد».
این یافته‌های جالب که بر اهمیت به‌کارگیری دوباره تفاله‌های دورریز صنایع گلاب‌گیری و استفاده از ظرفیت بالای آنها در تولید ترکیبات آنتی‌اکسیدان و ضد میکروب اشاره دارند، در فصل‌نامه «علوم غذایی و تغذیه» منتشر شده‌اند. این نشریه متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است.
سرویس خبری: صنعت غذا
منبع: فصل‌نامه علوم غذایی و تغذیه
