اهم اخبار

یادداشت/ صنعت شیلات صنعتی کلیدی با ظرفیتهای قابل توجه به قلم علی زند اکبری

بدون دیدگاه
image_pdfimage_print

علی زنداکبری – کارشناس موادغذائی و عضو سازمان نظام مهندسی و نظام دامپزشکی

در دوران حاضر صنعت شیلات به یک صنعت استراتژیک در جوامع بدل شده است، صرفه اقتصادی و نقاط مثبت ارزش غذائی این صنعت بهانه ای شد تا همزمان با بیست و یک نوامبر، روز جهانی شیلات و برگزاری “ششمین نمایشگاه بین المللی، شیلات، آبزیان، ماهیگیری و صنایع وابسته” در نمایشگاه بین المللی تهران، نگاهی مختصر داشته باشیم به یکی از صنایع مهم کشور، صنعتی که می تواند با حمایت، توجه و تبلیغات مناسب، ظرفیتهای بالائی را در حوزه های مختلف کشور فراهم آورد.

شیلات چیست؟

شیلات مجموعه ای از علوم، شامل  پرورش، تکثیر، نگهداری، صید و بهره برداری از آبزیان و پایش و بررسی اکولوژی (بوم شناسی) آنهاست. این علوم شامل زیر مجموعه های بزرگ و مهمی همچون پرورش و تکثیر آبزیان و موجودات آبزی، ماهی شناسی، نگهداری از آبزیان همچون ماهیان خوراکی و یا تزئینی مورد درخواست بازار، تغذیه آبزیان، تولید محصولات آبزی، ماهیگیری صنعتی، اکولوژی دریاها، زیست شناسی جانوری، بوم شناسی آبهای شیرین، لیمنولوژی ( دانش مطالعه آبهای داخلی شامل انواع آبگیرها همچون: برکه، چشمه، دریاچه، تالاب، رودخانه، نهرو…) می باشد.

حوزه های جدیدی نیز همچون ایمنی سازی محیطهای پرورشی، گندزدائی اکوسیستم آبزیان، محافظت از زنجیره های گونه های مختلف آبزیان، با توجه به تغییرات اقلیمی نیز در کشورهای دارای صنعت شیلات در حال شکل گیری، پیشرفت و مورد توجه است. خود واژه شیلات نیز برگرفته از کلمه “شیل” است که از نام نوعی “طعمه ماهیگیری ” گرفته شده است. با پیشرفت این صنعت و ظهور صنایع مولد در آن صنایع شیلاتی را می توان در سه حوزه تقسیم بندی نمود : ماهیگری ، آبزی پروری، صنایع پشتیبان.

گستره کاری صنعت شیلات

صنایع و کسب و کارهای زیادی به صنعت شیلات وابستگی دارند و افراد زیادی نیز در صنعت شیلات و صنایع مرتبط با آن مشغول فعالیت و امرار معاش هستند. از صنایع دریانوردی، صنعت حمل و نقل، صنایع انرژی، صنایع داروئی و صنعت ساخت و ساز گرفته تا کسب وکارهای کوچکتر همچون ساخت تور ماهیگیری و سبدهای صیادی و… ، به طور مثال تامین آب و برق استخرهای پرورش آبزیان و یا برق سردخانه های محل نگهداری صید صیادان از طریق نیروگاهها، تامین می گردد. امروزه داروهای زیادی نیز از گیاهان و یا زائده های خوراکی آبزیان همچون دم و باله های ماهیان تهیه می شود که در صنعت پزشکی در زمینه بیماریهای پوستی و در صنعت لوازم آرایشی و بهداشتی درمحصولات آرایشی و زیبائی مورد استفاده قرار می گیرند.

صنعت حمل و نقل از صنایع عجین شده با صنعت شیلات است. حمل و نقل هوائی، دریائی و زمینی برای رساندن محصولات به مراکز فروش در خط اصلی کار در شیلات هستند، ضمن آنکه صنایع دریائی ارتباط ویژه ای با صنعت شیلات دارند چراکه کشتیها و قایقهای مخصوص ماهیگیری با دستگاههای مخصوص جمع آوری تورهای ماهیگیری و همچنین انبارهای صید در قسمت زیرین قایقها و کشتیهای ماهیگیری دارای خط تولید ویژه خود می باشند. همچنین کارگاههائی که قایقها و کشتیها را از حالت مسافرتی به حالت صیادی، تغییر کاربری می دهند.

با توجه به پرورش ماهی در استخرهای پرورشی، صنایع و مشاغلی همچون صنایع “تولیدات جانبی” به وجود آمده اند. صنایعی همچون کارگاههای تولید اسپلش(دستگاه هوادهی آبزیان)، توری سایبان استخر ماهی، وان پرورش ماهی و یا مشاغلی همچون زهکشی و فیلتراسیون مزارع پرورش ماهی به منظور کاهش مواد آلاینده ای که احتمال نفوذ به مزارع را دارند.

اهمیت غذائی صنعت شیلات

این روزها جهان با مشکل تغذیه ملل مختلف مواجه است، کمبود غلات و مواد غذائی کشاورزی، عدم تناسب پخش مواد غذائی کشاورزی در دنیا، نیاز به تهیه غذاهای مقوی و موثر برای جلوگیری از سوء تغذیه و برطرف نمودن نگرانی از عدم رشد کافی نسلهای جدید، پر هزینه بودن تهیه غذاهای مورد نیاز از طریق فناوریهای نوین، گرانی تهیه گوشت قرمز و نیاز به دریافت پروتئین کافی توسط انسان و… همه و همه نگاهها را به نعمتهای خدادادی در آبزیان معطوف می کند. از سوی دیگر اصلیترین شاخه شیلات یعنی ماهیها دارای خواص ویژه غذائی هستند. گوشت ماهی منبع غنی از پروتئین با درصد چربی بسیار پائین و ویتامینهائی همچون دی و بی۲ می باشد.

بهترین اسید چرب مورد نیاز بدن به خصوص در راستای سلامتی قلب و مغز، اسیدهای چرب امگا سه است که در بدن ماهی یافت می شود. یادمان باشد بدن انسان به طور طبیعی دارای امگا سه نمی باشد و تنها راه به دست آوردن آن استفاده از گوشت ماهی است، ضمن آنکه ماهیها منبع مهم و فراوانی از کلسیم، فسفر، آهن، روی، ید، منیزیم و پتاسیم می باشند و به بالارفتن قدرت سیستم دفاعی بدن کمک شایانی می نمایند.

اهمیت اقتصادی صنعت شیلات

کشور ایران با حدود پنج هزار و هشتصد کیلومتر ساحل دریائی، فضای بسیار مناسبی برای گسترش صنعت شیلات دارد، صنعتی با هزینه کم و سود زیاد که می تواند منبع درآمد مناسبی برای کشور به شمار رود. این فضا شامل استانهای مازندران، گلستان، گیلان، خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان می شود که می تواند جمعیت عظیمی از نیروهای متقاضی کار را جذب نموده و در شکوفائی صنعتی هر یک از استانها نقش ویژه داشته باشد. این صنعت می تواند علاوه بر پوشش سبد خوراک خانواده در داخل کشور، منبع درآمد زائی مهمی از طریق درگاه صادراتی کشور باشد.

مشکلات صنعت شیلات

عدم بازاریابی مناسب برای محصولات چه در داخل و چه در خارج از کشور، عدم حمایتهای لازم در قوانین توسعه و تجارت از صنعت شیلات، عدم تبدیل سریع شیوه سنتی به صنعتی در صید محصولات آبزی، غفلت از فرهنگ سازی در معرفی صنعت شیلات به خانواده های ایرانی و بیان فوائد بالای بهداشت و سلامت مصرف محصولات شیلات برای هر خانواده و تشریح قیمت مناسب و ارزان محصولات دریائی نسبت به سایر مواد غذائی، ناتوانی در جذب سرمایه گذاران کلان در بخش شیلات، تسهیل در سرمایه گذاری در صنعت شیلات، عدم استفاده از سیستمهای به روز در تولیدات شیلات … از جمله مشکلاتی است که می توان با ساماندهی و برنامه ریزی مناسب در جهت رفع آن کوشید. 

صنعت شیلات و آینده ای روشن

پروتئین دریائی محصولیست که از سوی جوامع مختلف به عنوان ماده ای مغذی، طبیعی و پاک شناخته شده و افزایش مصرف آن از سوی کشورهای مختلف به شدت در حال افزایش است. تجارت صنعت تغذیه مواد پروتئینی دریائی تا پائیز امسال نزدیک به سیصد هزار میلیارد دلار برآورد شده است. این در حالیست که برآورد دقیقی از محصولات داروئی، بهداشتی و زیبائی صنایع شیلات در دست نیست.

 با توجه به گرایش ملل مختلف به استفاده از منابع تغذیه ای مناسب و به صرفه، هجوم آنها به مواد خوراکی دریائی کاملا طبیعیست، مواد غذائی پر خواصی که تنوع آن روز به روز در حال گسترش است و صنعت رستوران داری و هتلداری با تهیه منوهائی خاص، حداکثر استفاده ممکن از این شرایط را می برند. از سوی دیگر بخشهای تحقیق و مطالعه شرکتهای غذائی، داروئی و بهداشتی- آرایشی هر روز به محصولات تازه ای جهت تولید انبوه دست پیدا کرده، در صدد بازاریابی مناسب با استراتژی افزایش بازار پایدار خود می باشند. این در حالیست که قدرتهای بزرگ اقتصادی دنیا همچون چین، آمریکا و ژاپن در استفاده از منابع شیلات خود (با سالها تجربه) هنوز قادر به تامین نیاز داخلی خود نیستند و این امر حکایت از فرصتهای دست نخورده و نامکشوف در بازار جهانی این صنعت دارد، بازاری که کشورمان می تواند در صورت تسریع در رفع مشکلات صنعت شیلات کشور، سهم به سزائی در کسب درآمد از آن داشته باشد.

سمن مجتهدی
بعدی

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *