علی شریعتی مقدم عاشق وطن ، عاشق صادرات
ایران خاستگاه زعفران دنیا است و زعفران از ایران به تمام دنیا راه یافته است. این را علی شریعتی مقدم میگوید
یعنی کسی که به عنوان مدیر عامل شرکت نوین زعفران، سهم بزرگی در ارتقاء کیفی جایگاه این محصول در صادرات غیر نفتی ایران دارد.
– جناب آقای شریعتیمقدم لطفاً خودتان را برای خوانندگان مجله معرفی کنید.
علی شریعتیمقدم، مدیر عالی گروه بینالمللی نوین زعفران که شرکتهای ثبت شده در ایران، اروپا و آمریکا هستند می باشم. فعالیت ما در تخصص زعفران به صورت خانوادگی بوده ولی صادرات زعفران را با تاسیس شرکت نوین زعفران از اردیبهشت ۷۱ آغاز کردم.
– حضرتعالی برای شناخت عفران و گسترش صادرات آن چه اقداماتی انجام داده اید؟
برای ۹ دوره به عنوان صادرکننده نمونه ملی و ممتاز شناخته شدهام. پرافتخارترین شرکت صادرکننده کشور هستیم. وقتی اسم نوین زعفران را انتخاب کردیم هدفمان نوآوری در زمینه زعفران بود. زعفران کلاً کالایی سنتی و بسیار قدیمی در کشور است که تاریخ آن به دوران هخامنشی برمیگردد. حتی کتابهایی در این زمینه به چاپ رسیده است. ولی صادرات در دهه ۷۰ با نقطه عطفی با فعالیت بخش خصوصی که ما پایهگذار آن بودیم رواج یافت. ما در بخش بستهبندی و بازاریابی فعالیتهایی را شروع کردیم. تا آن هنگام زعفران تاحدی شناخته شده بود ولی به عنوان یک کالای صادراتی که نمایشگاههای بین المللی معرفی شود از سال ۱۹۹۲ پای ثابت نمایشگاههای سیال و آنوگا و تنها شرکتکننده در این بخش بودیم و این کالا را به جهان معرفی کردیم. خوشبختانه با فعالیتی که انجام شد در بخش بازاریابی و معرفی زعفران و بخش دیگر کیفیت، بستهبندی و استانداردسازی زعفران که برای اولین بار در دنیا انجام میشد باعث گردید زعفران ایران نسبت به کشورهایی مثل اسپانیا به نحو جدیدی معرفی شود.
– میگویند زعفران ایران به نام اسپانیا به فروش میرسد، این گفته تا چه حد صحیح است؟
این یک واقعیت تلخ است. بخش عمده زعفران را اول امارات و بعد اسپانیا دریافت میکنند و به نام خود در بازارهای جهانی عرضه میکنند. البته ما خودمان در ابتدای راه خامفروشی را به اسپانیا داشتیم ولی همین نگرانی و عرق ملی که چرا وقتی خودمان توانمندی داریم چرا نباید رقابت کنیم، پس وارد رقابت شدیم. به جای آنکه تامینکننده آنها باشیم رقیب آنها هستیم و اکنون برند نوین و برندهای دیگر حتی در بازار داخلی اسپانیا و سایر کشورها را عرضه میکنیم.
– تا چند سال قبل صادرات زعفران بیشتر از محصولات دیگر صنعت غذا بود. در سال ۹۳ طبق آمار دولت زعفران بعد از محصولات لبنی و شیرینی و شکلات در رتبه سوم قرار گرفته است. علت چیست؟
بخشی از محصولات از جمله لبنیات و شکلات نیاز جهانی بسیار بالایی دارد. جای خوشحالی است که همکاران محترم در صنعت غذا پیشرفتهای خوبی داشتند و سهم بالایی از بازار را به خود اختصاص دادهاند. در مورد زعفران بازار کوچکتر است و برعکس باید تلاش کنیم بازارسازی گستردهتر شود. متاسفانه زعفران همچنان به عنوان کالای لوکس به شمار میرود. حال آنکه شیرینی و شکلات و سایر محصولات نیاز عادیتر در سطح متوسطتر هستند. بنابراین همکاران من در صنعت غذا مثل برخی از شرکتهای ماکارونی یا در بخش پسته، شیرینی و شکلات توانستند در بازارهای جهانی، عربی، آفریقا و حتی کشورهای پیشرفته بخش کوچکی از بازار را داشته باشند که نشان میدهد این ظرفیت در کشور رو به بهبود است. دوماً پتانسیلهایی که در بازار جهان داریم در مورد زعفران متفاوت است. کل صادرات و مصرف جهانی زعفران در خارج از کشور کمتر از ۲۰۰ تن است. صادرات در رنج ۱۰۰ تا ۲۰۰ تن است. گاهی اوقات نیز کمتر از این مقدار است که نشان میدهد حتی اسپانیا هم کاری در بازارسازی این محصول نکرده است و جا دارد ما به عنوان کشور پیشرو بخشی از اقدامات را در جهت توسعه بازار متمرکز کنیم.
– جنابعالی به عنوان رئیس صندوق توسعه صادرات زعفران وظیفه این صندوق را بفرمائید.
صندوقهای توسعه صادرات در برنامه سوم توسعه تشکیل شدند. هدف این بود که با مشارکت دولت بخشی از هزینهها را دولت بپردازد (۵۰ درصد به بالا) و بخش دیگر را بخش خصوصی در بازارهای جهانی بازارسازی کند. خوشبختانه در آن موقع اقدامات خوبی شد که تاثیر در بازارهای جهانی مانند ژاپن در جهت معرفی داشته باشیم. اقدامات مشترکی با دانشگاهها و سازمان توسعه تجارت انجام شد و باعث گردید صادرات ما افزایش یابد و نقطه عطفی شود تا بتوانیم بازار خود را پیدا کنیم. اما اتفاق بعدی با کاهش بودجه سازمان توسعه تجارت و حذف شدن و عدم حمایت از صادرات غیرنفتی حتی به صورت مستقیم و غیرمستقیم موجب شد فعالیت صندوق هم به آن هدف اولیه نرسد و ساختار تحت تاثیر قرار بگیرد. امیدواریم در آستانه برنامه ششم توجه به صادرات غیرنفتی برای صادرکنندگان واقعیتر و ملموستر شود. چه صندوقهای توسعه صادرات، چه اتاق و چه تشکلها مانند باشگاه صنایع غذایی آریا و غیره به هر حال نکاتی وجود دارد که در برنامه ششم به صورت موضوعی و مفهومی به موضوع صادرات غیرنفتی توجه شده است همان چیزی که برگرفته از فرامین اقتصاد مقاومتی و آن چیزی که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردهاند. اقتصاد درونزا و بروننگر در عمل چه مقدار میتواند عملی شود؟ بستگی به عملکرد دولت و بودجهها دارد که امیدواریم این اتفاق بیفتد ولی آن چیزی که هست آن است که فعالیتهایی در شناسایی خواص دارویی زعفران کردهایم که در تاریخ ایران ماندگار است. برای معرفی زعفران ایران سمینارهایی در امارات، آلمان، ژاپن و داخل ایران با مشارکت دانشگاههای بینالمللی مثل چیبا، دانشگاههای داروسازی و جترو انجام دادیم که همکاران محترم من نیز همکاری خوب در این زمینه داشتند که امیدواریم در آینده تکرار شود تا بتوانیم بازار مصرف زعفران را اضافه کنیم چون کشورهای دیگر مثل افغانستان، امارات، چین به صورت مستقیم و غیرمستقیم به صورت گلخانه ای یا کشت مستقیم به تولید زعفران به عنوان یک کالای ارزشمند ارزشافزوده بالا که می تواند یک خطر را با رقبای جدید برای زعفران ایران معنیدار کند، روی آوردهاند.
– صادرات زعفران در دوره پساتحریم چه تاتیری دارد؟
فرصتهای تازهای به وجود آمده است، مسلماً قطع نوار تحریمهای جدید، نگرانی را کاهش داده، این تفکر که ما بتوانیم اقدامات بهتری انجام دهیم، تقویت میکند ولی در کنار آن لازم است که این را لحاظ کنیم که فضای اقتصادی ما فضای تولید و صادرات قابل رقابت نیست مثلا به سادهترین مولفهها اشاره کنم نظام مالی و مالیاتی ماست، این نظام بسیار آسیب پذیر است. رد دفاتر به بهانههای مختلف و مالیاتهای تصاعدی در حالتیکه رکود وجود دارد، متاسفانه یک نگرانی جدی برای تولیدکننده و صادرکنندگانی است که فعالیت سالم دارند. از طرف دیگر نظام مالی ما هم نکات ضعف بسیار بزرگی دارد، مثلا در زمینه منابع، منابع بسیار محدود است، در زمینه نرخ تقریباً ۱۰ برابر نرخ های جهانی است. در همین اسپانیا که ما کار میکنیم نرخ تسهیلات حدود ۵/۱ درصد است حال آنکه در داخل کشور حتی در بانکهای توسعه ای بالای ۲۱درصد است. این نشان میدهد این بانکها از منابع لازم و کافی برخوردار نیستند که بایستی تقویت شود که این نرخ ۱۰درصدی یا صددرصد بیشتر، قاعدتاً قدرت رقابت راپایین میآورد و به زنجیره ارزش ضربه می زند.
– در مورد تقلبات در زعفران و اینکه چه زعفرانهایی در بازار مورد توجه قرار میگیرند توضیحاتی بفرمایید.
متاسفانه تقلبات در زعفران بیداد می کند، بخش بزرگی از بازار داخلی زعفران را اشباع کرده است، کیفیت پایین و مخلوط شده، از طرف دیگر واحدهایی داریم که سرمایه گذاری کردند و جنس خوب، آزمایش شده و با کیفیت بالا را ارائه میکنند و به نظر من برندهایی در زمینه زعفران وجود دارد نظیر سحرخیز که از قدیمیترین برندهاست و میتواند فرصت را برای مصرفکننده ایجاد کند که کالای مرغوب و سالم و با تضمین لازم در دسترس داشته باشد. بنابراین توصیه بنده این است که حتی در داخل کشور سعی کنند برندهای خوشنام و خوب را مصرف کنند که هم باعث تقویت برندها شود و هم به خواستههای خود برسند.
– در برنامه تلویزیونی که از رسانه ملی پخش شد، مشخص شد جنابعالی با یکی از رقبای خود رفاقتی صمیمی دارید منشا این دوستی از کجاست؟
شرکت زعفران سحرخیز به عنوان یک مجموعه که فروش آبرومند زعفران در ایران را داشته شاید پایهگذار این فعالیت در ایران باشد که در یکی از بهترین نقاط مشهد واقع در خیابان خسروی هستند. در سالهای دور پدر آقای سحرخیز و عموی ایشان شروع به این فعالیت کردند. من به یاد دارم در دوران دبیرستان به دنبال فعالیت خانوادگی که در کشت و کار زعفران داشتم، بسیار جاه طلب بودم و دوست داشتم پلکان ترقی را طی کنم که منجر به این شد که ارتباطات بهتری در کارم پیدا کنم و لذا به آنجا مراجعه کردم و از کار خوب، اخلاق، رفتار مودبانه و صداقت و صفای ایشان با مشتریان لذت بردم. آن موقع فرهاد و اخویها و پسرعموها کوچکتر بودند و زیاد دخالتی در امور و فعالیت خانواده نداشتند ولی برای من به عنوان تولیدکننده این احترام شکل گرفت. در ذهن آنها این احترام را حفظ کردیم و حتی افزایش دادیم که افرادی که کار سالم و صادقانه در جامعه انجام می دهند به اعتبار همکارانشان می افزایند. یعنی اگر ما ۱۰۰ صادرکننده معتبر زعفران داشته باشیم بهتر از این است که ۳ تا داشته باشیم و اعتبار آن صنف بالا میرود. خانواده سحرخیز اعتبار زعفران داخلی در کشور بودند و مردم از فعالیتهای سالم و سنتی آنها لذت میبرند.
ما نوع برخوردمان با زعفران متفاوت بود، نوین زعفران بیشتر در بازارهای صادراتی خارجی است و سعی بر این است که یک فعالیت نو و جدید انجام دهیم، بحثهای بستهبندی و به خصوص فراوری زعفران جز کارهایی بود که مایل بودم پایهگذاری کنم. خوشبختانه در مجموعههای جمعی هم سعی کردم که تجربه خودم و ذهنم را منتقل کنم، هیچ وقت سعی نکردم محدودیتی برای همکارانم ایجاد کنم و به دنبال این بودم که همکارانم که خیلی از آنها از بنده بهتر بودند، رشد کنند.
دکتر فرهاد سحرخیز تعریف میکرد که در یک سخنرانی که برای من گذاشته بودند در مجموعهای که اتحادیه زعفران میخواست تشکیل شود من اشاره کردم، زعفران آن نیست که ما در یک پاکت بریزیم. میتواند مصارف زیادی از جمله دارو داشته باشد و یک اقتصاد بزرگ باشد. ایشان اشاره کردند با این سخنرانی به این موضوع علاقه بیشتری پیدا کردند. البته ایشان ظرفیتهای بسیار زیادی از نظر علمی، فنی و تخصصی دارند و حضورشان در مجموعه سحرخیز به عنوان مدیریت کمک کرد که این نام سنتی، رشد تصاعدی داشته باشد و بتواند اولین برند در داخل ایران در گستره توزیع بر اعتبار و آبروی زعفران بیافزاید.
زعفران کالای ارزشمندی است مثل طلا یا جواهر که هر وقت میخواهید بخرید اگر یک یا چند جواهرفروش معتبر را نشناسید ممکن است از خرید منصرف شوید. من فکر میکنم اعتباری که شرکتهای بزرگ باصداقت کاری به محصولات این چنینی میدهند نه تنها در صنف خودشان کمک میکند بلکه باعث آبرو و پایداری کل صنعت غذا میشوند که آقایان سحرخیز این چنین هستند.
– کشور روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان هماکنون با چالش تجاری با اتحادیه اروپا و آمریکا قرار گرفته است. از این فرصت برای صادرات محصولات غذایی چگونه بایستی استفاده کرد؟
صادرات مواد غذایی توسط بخش خصوصی انجام میشود. هر دو کشور روسیه و ایران کشورهای سیاستزده هستند. اینجاست که در کشورمان آقایان روحانی و ظریف در جلسه اخیر فعالان اقتصادی اشاره کردند که سیاستمان در خدمت اقتصاد و صادرات میبایست قرار بگیرد. از این سیاستمان برای تسهیل صادرات به کشورهایی مثل روسیه که پیچیدگی خاص خود را دارند استفاده کنیم. متاسفانه در کشور روسیه مدارکی نیاز دارند، مراحل بازاریابی به مراتب مشکلتر از کشورهای پیشرفته مثل آمریکا و ژاپن است. چه خوب است کشورهایی که متاثر از سیاست هستند بتوانند از طریق سیاستهای توصیهای جهتگیری کنیم و راههایی پیدا کنیم که صادرات به این کشورها به خصوص برای تولیدکنندگان معتبر ما تسهیل شود. چیزی که جالب است کالای نوین زعفران در کشوری مثل فرانسه گمرک نمیشود یعنی بلافاصله کالا که وارد فرودگاه میشود تحویل خریدار میگردد. اسناد گمرکی آن روز بعد در فرودگاه شارل دو گل در پاریس گردش پیدا میکند و گمرکی آن پرداخت میگردد. در مورد کشوری مثل روسیه ما این تجربه را داریم چندین بار مجبور شدیم مدارک را عوض کنیم، چندین بار تغییر و تحولات در ارسال کالا انجام دهیم. نیاز بوده گواهینامه هایی که قبل از اینکه کالا ارسال شود صادر گردد. بنابراین نشان دهنده این است که این کشور وارث یک بروکراسی قدیمی و کمونیستی است ولی بروکراسی باید برای ایران که تبادلات تجاری بیشتری دارد سهلتر شود. من از دولتمردان انتظار دارم در جهت تسهیل بروکراسی اقدام کنند. ما نیاز داریم بازارهایمان را متنوع کنیم. برای زعفران، خشکبار و گیاهان دارویی یکسری بازارهای سنتی مثل اروپا و چین وجود دارد ولی بازار روسیه برای صنایع تبدیلی ما فرصت بهتری است تا بتوانیم از تنش بین اروپا و ترکیه با روسیه به وجود آمده حداکثر بهرهبرداری را نماییم.
– پیام جنابعالی برای دوستان صنایع غذایی و صادرکنندگان چیست؟
پیام من برای دولتمردان است. اقتصادمان را واقعی کنیم. اگر اقتصادهای بسیار سیال در دنیا وجود دارد که به راحتی میتوانند تبادل تجاری داشته باشند و برای توسعه صادراتشان این مسیر را طی کردهاند، ما از آنها الگو بگیریم. سی سال پیش کشور چین سرمایهگذاری و صادراتش پیچیدگیهای زیاد داشت ولی امروزه بزرگترین صادرکننده دنیا است. حتی به آمریکا و سایر کشورها صادرات دارد و از بازارهای کوچک هم نمیگذرد. در عین حال هم عربستان را دارد و هم ایران. ما باید از اینها درس بگیریم و بازیهای سیاسی را به سمت منافع اقتصادی خودمان بکشیم.
اقتصادمان واقعیتر باشد. اقتصاد یک موجود زنده است. باید آن را سیال بدانیم. این بدین معنی است که نرخ ارز باید به سمت واقعی شدن برود و قابل تبدیل در بازار جهانی باشد. یعنی ریال ایران در بانکهای جهانی باید قابل تبدیل باشد. ارز ارزشمند باشد. از این فرصتی که پولهای بلوکه شده چهل سال پیش آزاد شده است استفاده کنیم.
تکته دیگر ما باید به دنبال یک راهبرد کلی در اقتصاد باشیم که آن صادرات است. اگر ما صادرات غیرنفتی را به عنوان راهبرد اصلی بپذیریم و هدفگذاری کنیم صادرات چند صد میلیارد دلاری را مطمئناً خواهیم داشت که مشکل اشتغال حل شده و نیاز پیدا میکنیم نیروهای متخصص بیشتری را تربیت کنیم. نیاز ارزی ما حل میشود بلکه درآمدهای مالیاتی ما به صورت تساعدی افزایش مییابد چون صادرات غیرنفتی به دلیل عبور از کانال گمرک یک شفافسازی را در اقتصاد بوجود میآورد. چرا صادرات ده، سی یا پنجاه میلیارد دلاری در اقتصاد ما نباشد؟ ۵۰ تا ۷۰ درصد یا بیشتر سهم تولید ما در صادرات باشد. بقیه اقتصاد هم شفاف میشود و درآمدهای مالیاتی و درآمدهای جانبی، مزیتهای رقابتی به مراتب بالاتر از این خواهد بود که امروز شاهد آن هستیم.
با سلام .مجددا با آقای علی شریعتی مقدم مصاحبه کنید و نظرشونو در مورد کشت گلخانه ای زعفران جویا بشین و از این ایشون بپرسید کسیکه قصد داره وارد حرفه زعفران بشه بهتره با کشت گلخانه ای وارد این کار بشه یا کشت سنتی؟