علی قهرمانی
متخصص تغذیه دام
اول ژون مصادف با ۱۱ خرداد از سوی فائو به عنوان «روز جهانی شیر» نام گذاری شده است. از همین رو شاید مناسب باشد که نگاهی به صنعت خوراک دام و بهینه سازی روشها در این صنعت مهم که ضامن تغذیه سالم دام است داشته باشیم و تلاش کنیم تا با بهینه کردن روش های تغذیه دام، شیرخامی سالمتر، با چربی بیشتر و با بار میکروبی کمتری را وارد چرخه تولید شیر و محصولات لبنی کنیم.
صنعت خوراک دام از دهه گذشته دچار تغییر و تحولات بنیادین شد. از دهه گذشته با بهینه شدن ظرفیت ژنتیکی دامها علم به کمک صنعت خوراک دام آمد تا دامهایی که با پتانسیل ژنتیکی بالا پرورش یافته بودند از شرایط تغذیه ای متفاوتی برخوردارشوند. وجود متخصصان و دانش آموختگان پیشرو در این صنعت در کشورمان به همراه دعوت از اساتید مطرح تغذیه دام دنیا موجبات پیشرفت این صنعت را فراهم آورد.
همانطور که مستحضرید در گذشته دامها با تولید میانگین ۳۰ لیتر شیر فقط نیازمند بالانس غذایی ساده ای شامل نهاده های اصلی جو و ذرت و سویا به همراه مکملهای معدنی و ویتامینه معمولی بودند اما الان همین دامها زمانیکه به میانگین شیرهای بالای ۴۰ لیتر در روز می رسند علاوه بر مواد فوق الذکر نیازمند پروتئین های عبوری حاصل از فرآوری پیشرفته خوراک دام می باشند تا تغذیه میکروبهای شکمبه دام به بهترین شکل اتفاق افتاده و جذب روده ای در حیوان بالاتر برود، علاوه بر این نیاز به اسیدهای آمینه ضروری به عنوان واحدهای سازنده در ساخت پروتئین به شدت مورد نیاز است.
تمامی این موارد به اضافه استفاده از ویتامین ها و مواد معدنی با خصوصیت جذب بالا تماما در فرآوری های نوین ساخت انواع خوراک اتفاق می افتد. به طور مثال بخشی از انواع جو وذرت مورد استفاده در تغذیه دام اگر بصورت پرک شده یا فلیک در اختیار دام قرار بگیرد چون در شرایط تکنولوژی پخت ویژه قرار گرفته و بصورت پرک استفاده می شود سرعت عبور کمتری در دستگاه گوارش داشته و بیشتر در اختیار میکروبها به عنوان منبع انرژی قرار میگیرد وقابلیت جذب آنها بالا می رود، همین اتفاق در مورد انواع دانه سویا و کنجاله سویا افتاده و در شرایط پخت بصورت دانه کامل یا فلیک یا اکسترود شده منبع پروتئین و اسید آمینه های بهتری در اختیار دام مولد قرار میدهد.
اینگونه فرآوری ها همانطور که ذکر شد در قالب پیشرفت صنعت خوراک و افزایش تکنولوژی دستگاههای فرآوری انواع خوراک دام در کارخانجات خوراک دام اتفاق افتاده. همانطورکه کشور ما به عنوان یکی از پنچ کشور مطرح مدیریت و بهره وری و پرورش گاوهای شیری در دنیا شناخته می شود صنعت خوراک دام در کشور با ورود فن آوری های پیشرفته در حال رشد و توسعه می باشد.
با توجه به گرانی مواد اولیه و مشکلات واردات نهاده ها و افزودنی های خوراک دام کارخانجات با جلوگیری از هدرروی و ضایعات در فرآوری و تولید خوراک دام نقش ویژه ای در بهینه سازی مصرف مواد اولیه دارند.
روش های نوین تولید و محاسبه مقدار احتیاجات حیوان بر اساس نیاز و تولید شیر روزانه و بسته بندی های با کیفیت و جلوگیری از ایجاد اشتباهات محاسبه ای در ساخت خوراک در واحدهای دامپروری تنها گوشه ای از مزایای ساخت خوراک در کارخانجات می باشد.
تمامی موارد ذکر شده موجب افزایش کیفیت شیر دامها شده که نتایج آن را در افزایش پروتیین شیر و چربی شیر میبینیم. غیر از این موارد مهمترین موضوعی که به عنوان دغدغه سلامتی افراد جامعه و حفظ محیط زیست مطرح می باشد بحث کنترل انواع توکسین ها و فلزات سنگین در شیر تولیدی دامها می باشد موضوعی که در سالیان گذشته مطرح نبوده اما با بررسی های علمی در سالهای گذشته و انجام دهها تحقیق در مراکز معتبر علمی دنیا جهت سلامت انسانها در راستای تغذیه سالم در حال حاضر نقش بسیار پررنگی دارند.
در حال حاضر اندک محصولات و مواد اولیه ای هست که کاملا تحت کنترل های آزمایشگاهی روی موارد ذکر شده دارند، لذا کارخانجات خوراکی که از متخصصان تغذیه استفاده کرده و آزمایشگاههای تخصصی دارند قادر به تولید بهترین کیفیت خوراک و نهایتا بهترین شیر تولیدی در واحدهای دامپروری خواهند داشت.
در حال حاضر یکی از شرکت های لبنی با همکاری متخصصان خبره این بخش اقدام به راه اندازی تخصصی ترین مجموعه خوراک دام کشور را کرده که هدف این کارخانه تولید با کیفیت ترین خوراک با تکنولوژی روز دنیا و آزمایشگاه تخصصی ویژه جهت کنترل مواد قبل از خرید و اندازه گیری کلیه فلزات سنگین و انواع توکسین های شیر را نموده است که با تولید پرمیکسهای ویژه ای که عاری از هرگونه مواد مضر ذکر شده جهت تغذیه دام می باشد را جهت استفاده فارم های شیری تولید کرده که خروجی آن شیر سالم و با کیفیت جهت سلامت تمامی افراد جامعه میباشد. این موضوع علاوه بر کیفیت و سلامت محصولات در صادرات محصولات لبنی و ارز آوری برای کشور نقش به سزایی دارد.
تمامی موارد ذکر شده نقش پررنگی در قیمت تمام شده شیر در واحدهای دامپروری به واسطه تولید شیر با کیفیت و بی نقص داشته و همانطور که واحدهای مشهور دنیا بر اساس کیفیت شیر تولیدی خود جوایز دریافت داشته و هزینه ای تولید خود را پوشش می دهند دامپروران زحمتکش کشورمان هم به مانند آنها از تولید محصولات با کیفیت خود نهایت بهره را میبرند. امیدوارم دولت با حمایت خود از تولید و بخش خصوصی در راستای تامین مواد اولیه با کیفیت نقش پررنگی در ایجاد انگیزه تولیدکنندگان خوراک دام کشور داشته باشد.
