محققان کشورمان در یک تحقیق جدید، نقش اجرای برنامه‌های تناوب زراعی صحیح را برای کشت گیاه گندم با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای مورد ارزیابی علمی قرار داده و توصیه‌های مفیدی را در این خصوص مطرح کرده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، به نقل از ایسنا، گندم یکی از محصولات استراتژیک و اساسی است که در تامین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می‌کند. به همین دلیل تقریباً یک ششم از کل زمین‌های زراعی جهان زیر کشت گندم می‌روند. همچنین با توجه به این‌که افزایش تولید گندم از طریق افزایش سطح زیر کشت دشوار است، لذا برای دستیابی به تولیدات بیشتر باید در راستای افزایش عملکرد در هکتار تلاش کرد. یکی از اقداماتی که در افزایش تولید گیاهان زراعی، کنترل بیماری، کنترل آفات، بهبود حاصـلخیـزی و ساختار خاک نقش مهمی دارد، اجرای تناوب زراعی مناسب است. تناوب زراعی به توالی کشت گیاهان زراعی مختلف در یک دوره دو یا سه ساله و یا بیشتر که از نظم و ترتیب خاصی برخوردار است، گفته می‌شود.
به گفته صاحبنظران حوزه علوم کشاورزی، کشت دائمی یک گیاه و حتی گیاهان یک خانواده در یک قطعه زمین، بنا بر دلایل متعدد، کاری اصولی نیست و موجب نقصـان تـدریجی محصول و کاهش قدرت زمین طی سال‌های متوالی خواهـد شـد. تناوب زراعی از طریق تداوم پوشش گیاهی خاک، کارآیی بیشتر مصرف آب، حفظ عناصر غذایی خاک، افزایش مواد آلی خاک و ثبات خاکدانه‌ها، کاهش آفات و بیماری‌ها و کنترل بهتـر عـلـف‌های هرز، باعث افزایش راندمان تولید و عملکرد می‌شود. برای مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که کشت گندم اگر پس از کشت گیاهانی مثل یونجه، کلزا، آیش، ذرت، سودان گراس، ذرت سیلویی و کنجد انجام شود، می‌تواند بیشترین عملکرد را بدهد.
در این خصوص، محققانی از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اقدام به انجام یک مطالعه کرده‌اند که در آن، برای ارزیابی تاثیر تناوب زراعی بر عملکرد مزارع گندم، در رویکردی نوین و جالب، از تصاویر ماهواره‌ای استفاده شده است.
این مطالعه در منطقه شاوور استان خوزستان و در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ انجام شده و طی اجرای آن، کشت تناوبی گندم با گیاهان کلزا، برنج و شبدر با کمک تصاویر ماهواره‌ای ارزیابی شده است.
بر اساس نتایج این تحقیق و بر مبنای شاخص طیفی موسوم به NDVI برگرفته از تصاویر ماهواره‌ای در قبل و بعد از اجرای تناوب زراعی، تناوب گندم-گندم-گندم پس از گذشت دوسال زراعی منجر به کاهش ۱۰ درصد و همچنین استفاده از برنج در تناوب گندم-برنج-گندم منجر به کاهش ۵۰ درصد عملکرد گندم می‌شود. اما استفاده از کلزا در تناوب زراعی (گندم-کلزا-گندم) و شبدر در تناوب (گندم-شبدر-گندم) به‌ترتیب منجر به افزایش ۲ و ۳۰ درصدی عملکرد گندم می‌شود.
به گفته محمود قاسمی‌نژاد رائینی، دانشیار و پژوهشگر گروه مهندسی ماشین‌های کشاورزی و مکانیزاسیون دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و سه همکار دیگرش در این تحقیق، «در حالت کلی، نتایج ارزیابی مزارع با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که در اثر اعمال تناوب مناسب، مقدار شاخص طیفی NDVI در بعد از اعمال تناوب، بیشتر و ضریب پراکنش آن کمتر می‌شود».
آن‌ها می‌گویند: «همچنین در اثر اعمال تناوب نامناسب، مقدار شاخص طیفی NDVI در بعد از اعمال تناوب، کمتر و ضریب پراکنش آن بیشتر می‌شود».
در این تحقیق، تمام تصاویر مورد ارزیابی، مربوط به ماهواره سنتینل-۲ بوده و کلیه این تصاویر، از سایت سازمان زمین‌شناسی آمریکا اخذ شده‌اند.
ماهواره سنتینل-۲ ماهواره مدار قطبی است که ماموریت آن، اخذ تصاویر با وضوح بالا برای پایش پدیده‌هایی چون آب، خاک و پوشش گیاهی، کشاورزی، مخاطرات طبیعی در کنار محاسبه شاخص‌ها و متغیرهای فیزیکی زمین است.
این نتایج علمی پژوهشی که نشان می‌دهند با اعمال تناوب درست، نقاط ضعیف در مزرعه عکس‌العمل بیشتری نسبت به نقاط قوی مزرعه در مقابل تغییر شرایط نشان می‌دهند و نقش مناسبی در بهبود عملکرد گندم دارند، در فصلنامه «مهندسی زراعی» متعلق به دانشگاه شهید چمران اهواز منتشر شده‌اند.
سرویس خبری: کشاورزی
منبع: ایسنا
