بررسی مقایسه‌ای ” شاخص تورم مواد غذایی ” و ” سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند”  در ایران و جهان (۲۰۱۷-۲۰۲۲)

بدریه سحرگاهی* : معاونت غذا و دارو، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

پدرام رمضانی : واحد تحقیق و توسعه شرکت فرآورده لبنی بهار دالاهو( مانیزان) ، کرمانشاه، ایران

مقدمه: از آغار خلقت غذا اصلی ترین دغدغه بشر بوده است،با توجه به نقش آن در سلامت انسان و توسعه کشورها انکار ناپذیر است . انسان سالم محور توسعه پایدار است.

امنیت غذایی دسترسی به غذای کافی، ایمن و مغذی است. دسترسی اقتصادی به غذا یکی از جنبه های حیاتی امنیت غذایی است. هدف دستیابی به “گرسنگی صفر تا سال ۲۰۳۰” یکی از اهداف کلان سازمان ملل متحد برای دستیابی به توسعه پایدار می باشد.

همچنین  سازمان ملل یادآور شده است که افزایش شاخص تورم اثرات نامطلوبی بر بهره وری و تجارت صنایع غذایی دارد.

شاخص تورم مواد غذایی (FII) ابزاری است که برای نظارت بر نوسانات قابل توجه در قیمت اقلام ضروری در سبد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. کنترل FII نقش مهمی در ارزیابی وضعیت صنایع غذایی، امنیت غذایی و تدوین سیاستهای غذایی دارد.

با وجودی که تقریبا هشتاد سال از تاسیس سازمان فائو گذشته است اما هنوز گرسنگی یک مشکل جهانی است،از این رو سازمان ملل هدف Zero Hunger یا دنیای بدون گرسنگی تا سال ۲۰۳۰ را به عنوان دومین هدف توسعه پایدار تعریف کرده است. 

برای رسیدن به هدف «دنیای بدون گرسنگی»  چندین شاخص‌ تعریف شده است که کشورها با این شاخصها چگونگی نیل به دنیای بدون گرسنگی را رصد می کنند.

«سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند» از مهمترین شاخص‌های پایش رسیدن به دنیای بدون گرسنگی است ،این شاخص به گونه ای تعریف شده است که اگر مجموع هزینه برنامه غذایی سالم و هزینه نیازهای ضروری غیرغذایی (مثل مسکن و لباس و ‌…) از درآمد فرد یا خانواده بیشتر باشد آن فرد یا خانواده قادر به تامین به غذای سالم نیست.

هدف : ما در این نوشتار در نظر داریم روند تغییرات  « شاخص تورم مواد غذایی»   و «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند»را در کشورمان ایران از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ بررسی کنیم و آنها را با روند جهانی مقایسه کنیم.   

مواد و روشها: اطلاعات لازم از سایتهای faostat.fao.org و ourworldindata.org استخراج شد.

یافته ها: نمودار شماره ۱ روند تغییر “ شاخص تورم مواد غذایی“  و  شماره ۲ روند تغییر «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند » در ایران و جهان را با هم نشان می دهد:

نمودار شماره ۱- نمودار مقایسه ای روند تغییرات ” شاخص تورم مواد غذایی ” در ایران و جهان

نمودار شماره ۲- نمودار مقایسه ای روند تغییرات شاخص «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند » در ایران و جهان

بحث: متاسفانه وضعیت هر دو شاخص وضعیت ایران بسیار بدتر از شاخصهای جهانی است.

“شاخص سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند“ : هرچند درهمه سالهای مورد بررسی «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند» در ایران کمتر از جهان بوده است اما متاسفانه با وجودی که روند این شاخص در جهان رو به کاهش است اما در ایران رو به افزایش بوده است.  نکته برجسته این است بالاترین افزایش ایران در «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند» در این دوره زمانی بعد اعمال  تحریم ها علیه ایران آغاز شده است.

بررسی جداگانه نشان می دهد شاخص «سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند» طی دوره  2022-2017 اندکی افزایش در شاخص در جهان و ایران مشاهده شده است که معنی دار نبوده است.

“ شاخص تورم مواد غذایی“  : روند رو به رشد FII در ایران و در سطح جهان تحت تأثیر عواملی مانند تغییرات آب و هوا، رشد جمعیت و تأثیر همه‌گیری COVID-19 است. قابل ذکر است که FII ایران به طور مداوم از میزان جهانی آن پیشی گرفته است که بخشی اعظم آن به دلیل تحریم های بین المللی بوده است.

. این تورم بالای مواد غذایی می تواند با محدود کردن دسترسی به غذای تازه و سالم و در عین حال ترویج مصرف غذاهای فرآوری شده ناسالم منجر به بیماری های مزمن شود. بنابراین، سیاستگذاران ایرانی باید بیشتر از اثرات مخرب FII بالا بر سلامت عمومی، صنعت غذا و تجارت مواد غذایی آگاه باشند.

این وضعیت همزمان تهدید کننده صنعت غذا و سلامت مردم است زیرا صنعت غذا با تقاضای مردم رونق می گیرد و در شرایط اقتصادی نامناسب  که امنیت غذایی مردم تحت تاثیر قرار می گیرد تقاضا برای مواد غذایی سالم کاهش می یابد.

نتیجه گیری:

افزایش قیمت موادغذایی در ایران امنیت غذایی مردم  را تهدید کرده است و” سهم جمعیتی که قادر به تامین برنامه غذایی سالم نیستند” را افزایش داده است و به نظر می رسد با وجودی که جهان به سمت دنیای بدون گرسنگی حرکت کرده است ، کشور ایران تا حدودی از این هدف باز مانده است.

قدرت خرید پایین مردم سبب رو آوردن آنها به موادغذایی کم کیفیت از جمله غذاهای آماده پر نمک و چرب خواهد شد و در آینده بار بیماری زیادی را بر کشور تحمیل می کند. 

بی شک این شرایط  موانع غیرقابل انکاری را برای صنعت غذا و تجارت بین المللی ایجاد می کند. با این حال، تغییر مثبت از طریق اقدامات مناسب امکان پذیر است.

در مجموع می توان گفت ایران نتوانسته است همگام با دنیا ، برای دستیابی به هدف دنیای بدون گرسنگی پیش رود و مهمترین مانع آن هم تحریم ها بوده است.امید است سازمانهای بین المللی و نیز سیاستمدار ایران نگاهی روشن تر به این موضوع داشته باشند.

References:

1. Okobi OE, Beeko PK, Nikravesh E, Beeko MA, Ofiaeli C, Ojinna BT, Okunromade O, Dick AI, Sulaiman AR, Sowemimo A. Trends in obesity-related mortality and racial disparities. Cureus. 2023 Jul;15(7).
2. Pourroy M, Carton B, Coulibaly D. Food prices and inflation targeting in emerging economies. International Economics. 2016 Aug 1;146:108-40.
3. A Decade of Impact of Monetary Policy on Food Inflation: An Overview and Future Direction
4. Obiora CU, Ezeh MC, George CI, Orjiakor SN, Anigbogu CB, Nwabude CG, Omologbe F. The impacts of inflation on food security in Nigeria: A review. Asian Journal of Food Research and Nutrition. 2023 Sep 15;2(4):476-96.
5. https://ourworldindata.org/grapher/share-of-deaths-obesity
6. Boye KS, Ford JH, Thieu VT, Lage MJ, Terrell KA. The association between obesity and the 5-year prevalence of morbidity and mortality among adults with type 2 diabetes. Diabetes Therapy. 2023 Apr;14(4):709-21.
7. Sophiea MK, Zaccardi F, Cheng YJ, Vamos EP, Holman N, Gregg EW. Trends in all-cause and cause-specific mortality by BMI levels in England, 2004–۲۰۱۹: a population-based primary care records study. The Lancet Regional Health–Europe. 2024 Sep 1;44.
8. Farzadfar F, Yousefi M, Jafari-Khounigh A, Khorrami Z, Haghdoost A, Shadmani FK. Trend and projection of non-communicable diseases risk factors in Iran from 2001 to 2030. Scientific Reports. 2024 Apr 6;14(1):8092.