دکتر «شبنم پری‌چهره» به عنوان سخنران کلیدی این کنگره با موضوع تاثیر عامل گرده افشان‌ها در مقابله با تغییرات اقلیمی به زبان انگلیسی ارائه و مورد استقبال محققان و اعضای هیئت علمی دانشگاهها قرار گرفت
از جمهوری اسلامی ایران ۲ غرفه نیز در نمایشگاه جانبی این کنگره که با حضور ۳۵ کشور برگزار شد حضور داشت
به گزارش پایگاه خبری صنعت غذا و کشاورزی(اگروفودنیوز)، در حالی سومین کنگره جهانی زنبورعسل به نام “”Africa Bee Expo در مسقط عمان برگزار شد که دو کنگره پیشین در کشورهای آفریقایی برگزار گردیده بود. اما اینکه چرا با وجود اینکه کنگره فوق خاص قاره آفریقاست در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس در خاورمیانه برگزار شد؛ این اتفاق به دلیل هم اقلیم بودن کشورهای حوزه خلیج فارس، جنوب ایران، پاکستان و… با قاره آفریقا عنوان گردید. کنگره‌ای که از تاریخ ۲۸ تا ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۳ خورشیدی میزبان بیش از ۳۵ کشور جهان بود.
یکی از حاشیه‌های این کنگره، نمایشگاه بین‌المللی فرآورده‌های زنبورعسل و تجهیزات آن بود که از طرف ایران هم دو غرفه از بخش خصوصی حضور داشتند و در کنار آن مسابقه انتخاب بهترین فرآورده زنبورعسل اعم از عسل، بره موم، گرده و تجهیزات زنبورداری بود که در این مسابقه بیش از ۶۰۰ نمونه ارسالی از سراسر جهان به رقابت پرداختند.
در این کنگره بین المللی، دکتر «شبنم پری‌چهره» عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و رئیس هیئت مدیره «انجمن حامیان گرده افشان‌ها» به دعوت وزارت کشاورزی عمان به عنوان سخنران کلیدی و داور دعوت شده بود که سخنرانی خود را به زبان انگلیسی با عنوان «اثر گرده افشانی زنبورعسل بر فرآیند تغییر اقلیم» ارائه کرد.
هدفی که از سخنرانی این پژوهشگر فعال زنبورداری کشورمان آشکار بود، ایجاد یک دیدگاه جهانی، فرارشته‌ای و فلسفی برای توجه شرکت‌کنندگان به اهمیت گرده‌افشانی زنبورها به طور کلی و به طور خاص زنبورعسل کوچک بود. کما اینکه دکتر پری‌چهره سخنانش را با این جمله از “کنفوسیوس” فیلسوف بزرگ آغاز کرد که “به جای اینکه به تاریکی لعنت بفرستیم، برخیزیم و شمعی روشن کنیم”.
دکتر پری‌چهره در بخشی از این سخنرانی به تعریف «تغییر اقلیم و فاکتورهایی که بر آن موثرند و عواملی که می توانند خسارت های ناشی از آن را کاهش دهند» پرداخت و افزود: «فعالیت‌های انسان مانند نابود کردن جنگل‌ها و استفاده از سوخت‌های فسیلی موجب افزایش گازهای گلخانه ای، بیابان زایی و از بین رفتن لایه اوزون و در نهایت گرم شدن کره زمین شده است. یکی از مهم ترین فاکتورهایی که می‌تواند با تاثیر بر آب، خاک و هوا و حفظ تنوع زیستی اثرات منفی ناشی از تغییر اقلیم را کاهش دهد، حفاظت از گرده افشان هاست.»
وی در ادامه اشاره کرد: «قبل از پیدایش انسان، حیات در کره زمین در تعادل بود و گونه زایی و انقراض به صورت طبیعی مسیر خود را می‌رفت، اما وقتی انسان پا به زمین گذاشت، دو راه پیش روی خود داشت؛ نخست اینکه با طبیعت همگام شود و به تعادل آن کمک کند یا اینکه برای منفعت خود طبیعت را قربانی کند که متاسفانه بشر راه دوم را انتخاب کرد.»
پری‌چهره با بیان اینکه مهم‌ترین عامل نگهدارنده طبیعت در تعادل تنوع زیستی است و تغییرات اقلیم زمانی شروع میشود که این تنوع کاهش می‌یابد اظهار کرد: «یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ تنوع زیستی گرده افشان‌ها هستند.» و در همین راستا بود که وی برای جلب توجه حاضران به اهمیت گرده افشان‌ها به پدیده اثر پروانه ای اشاره کرد و گفت: «طبق این نظریه اگر در یک جای زمین پروانه ای بال بزند، تاثیرش در تمام زمین آشکار خواهد شد و این نشان می‌دهد که عوامل حیاتی چقدر به همدیگر پیوستگی و ارتباط دارند.»
رئیس هیئت مدیره انجمن تازه تاسیس حامیان گرده افشان‌ها در ادامه سخنرانی خود به تعریف گرده افشانی و تشریح انواع آن پرداخت و از انواع گرده افشان‌ها که شامل حشرات، پرندگان، پستانداران و باد هستند، نام برد و افزود: «در بین گرده افشان‌ها حشرات بیشترین اهمیت را دارند و در بین حشرات نیز زنبورها بیشترین تاثیر را در گرده افشانی داشته اند و از میان آنها هم زنبور عسل به دلیل جمعیت بیشتر و اهلی بودن اهمیت ویژه ای دارد.»
پری‌چهره در این سخنرانی تفصیلی خود که حدود ۵۰ دقیقه به درازا کشید، در مورد پراکنش و نحوه زندگی زنبورعسل معمولی Apis mellifera و زنبورعسل کوچک Apis florea توضیح داد.
بحث اصلی سخنرانی این محقق کشورمان که مورد تحسین و تمجید حاضران هم قرار گرفت، «بررسی چیستی مکانیسم کاهش اثرات تغییرات اقلیم توسط گرده افشان‌ها بود» که به گفته دکتر پری‌چهره، «گرده افشان‌ها با تاثیر بر بالا بردن کارایی مصرف آب، مواد غذایی خاک برای گیاهان و افزایش فتوسنتز و همچنین افزایش تنوع زیستی، می‌توانند با تغییرات اقلیمی مقابله کنند.»
وی گفت: «به طور نمونه در مورد تاثیر بر هوا، زمانی که گرده افشانی به طور کامل انجام میشود یا به عبارت دیگر تخمدان گل‌ها به اندازه کافی گرده دریافت می‌کنند، فرآیند فتوسنتز شدت یافته و اکسیژن بیشتری به هوا تزریق میشود؛ بنابراین افزایش اکسیژن هوا، می‌تواند گرم شدن آن را در مقابل تغییرات اقلیمی کاهش دهد.»
وی افزود: «یا در مورد تاثیر بر خاک، با افزایش فعالیت گیاه، تبادل یونی بین ریشه و خاک در شرایط بهتری قرار می‌گیرد که منجر به افزایش کارایی مواد موجود در خاک میشود. به عبارتی افزایش گرده‌افشانی، گیاه را فعال‌تر کرده و جذب مواد مُغذّی خاک توسط ریشه بیشتر انجام میشود. با گسترش ریشه در خاک، ساختمان خاک بهبود یافته و از جمع شدن و هدر رفتگی کودهای شیمیایی و آلی خاک جلوگیری شده و همچنین با گسترش ریشه در خاک، از فرسایش بادی و آبی مانند سیلاب‌ها جلوگیری می‌گردد که این فرسایش خود یکی از علل بیابان زایی است. ضمن اینکه در اثر این فرآیند محصول به دست آمده از گیاه اعم از میوه، بذر، علوفه و برگ از کیفیت بالاتری به علت جذب بهتر عناصر و کودهای آلی و شیمیایی خاک برخوردار خواهند بود. همچنین با توجه به اینکه گیاهان خانواده پروانه آسا می‌توانند ازت هوا را در ریشه و در خاک تثبیت کنند و باعث افزایش ازت طبیعی خاک شوند، افزایش گرده افشانی در این گیاهان، می‌تواند با حفظ تنوع و گسترش آنها باعث حاصلخیزی خاک گردد. با توجه به اینکه در مناطق خشک و نیمه خشک ازت طبیعی در خاک بسیار کم است.»
دکتر پری‌چهره به آب هم به عنوان یک فاکتور اقلیمی دیگر اشاره کرد و گفت: «یکی از مهم‌ترین چالش‌های تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آبی برای گیاهان است. گرده افشان‌ها می‌توانند با افزایش فعالیت گیاهان، کارایی مصرف آب در گیاهان را بالا ببرند. یعنی گیاه در قبال مصرف آبِ کمتر، به رشد و نمو پایدار می‌رسد. همچنین از هدر رفتن آب و تبخیر آن در خاک جلوگیری میشود.
رئیس هیئت مدیره انجمن حامیان گرده افشان در ادامه درباره تاثیرگذاری گرده افشان‌ها بر حفظ تنوع زیستی خاطرنشان کرد: «گرده‌افشان‌ها باعث می‌شوند زنجیره غذایی در اکوسیستم‌ها کامل باشد، زیرا گیاهان آغاز زنجیره غذایی در طبیعت هستند و به عبارت دیگر با حفظ تنوع زیستی گیاهی، تنوع زیستی جانوری نیز حفظ میشود.»
وی تنوع زیستی را شامل گسترش جنگل‌ها با گونه‌های متنوع، پُربار شدن مراتع و حتی افزایش باکتری‌های مفید در خاک عنوان و تصریح کرد: «از آنجایی‌که تنوع زیستی باعث ثبات در اقلیم میشود، انسان می‌تواند مزارع و باغ‌های مناسب هر منطقه را نیز گسترش دهد که خود موجب حفظ خاک و افزایش اکسیژن خواهد شد.»
وی در این سخنرانی به کاهش جمعیت گرده افشان‌ها در جهان و عوامل کاهش دهنده آن اشاره کرد و گفت:« این عوامل شامل آفتکشها، توسعه شهری، عوامل اکولوژیکی، جنگل زدایی، تغییرات اقلیمی و… هستند. مهم ترین عامل کاهش دهنده گرده افشان‌ها، آفت کش‌ها هستند تا جایی که سمومی مانند “نئونیکوتینوئید” سالانه جمعیت زیادی از گرده افشان‌ها را از بین می‌برند و متاسفانه نظارت بر استفاده صحیح از آفتکشها و همچنین استفاده از آفت‌کش‌های کم خطر در بسیاری از کشورها بوِیژه آسیا بسیار کم است.»
اما یکی از نکات قابل توجه و جالب دیگر این سخنرانی که برای حاضرین جالب توجه به نظر رسید، مطرح شدن این نکته بود که «زنبورهای گرده افشان، به ویژه زنبورعسل به علت آداپته شدن با تغییرات محیطی کمتر تحت تاثیر چالش‌های ناشی از تغییر اقلیم هستند. این بدان معنی است که در شرایط بسیار سخت نیز آنها می‌توانند به حیات خود ادامه داده و باعث حفظ تنوع زیستی شوند. بنابراین زنبورعسل می‌تواند مهم‌ترین یاریگر انسان در مقابله با تغییرات اقلیمی در شرایط سخت باشد. با حفاظت از زنبورها انسان می‌تواند زمین را از وضعی که به آن دچار شده، نجات دهد.»
دکتر پری‌چهره در این سخنرانی وظایف کشاورزان، زنبورداران، حکومت‌ها و انجمن‌های مردم نهاد برای حفظ گرده افشان ها بویژه زنبورعسل را به طور مفصل گوشزد کرد و گفت: «انجمن تازه تاسیس مردم نهاد حامیان گرده افشان‌ها در این راستا تشکیل شده است.» وی در همین راستا پس از معرفی و وظایف این انجمن از حضار جهت پیوستن به این انجمن مردم نهاد دعوت کرد که مورد اقبال آنها قرار گرفت.»
البته در این سخنرانی ویژه، ۳ پروژه تحقیقاتی تاثیر گرده افشانی زنبورعسل و زنبور بامبل بر محصول بادام، تولید ترکیب القاء‌کننده مقاومت به سموم در بدن زنبورعسل جهت جلوگیری از اثرات منفی آفت کش‌ها و تلفات کلنی‌های زنبورعسل و همچنین پیش‌بینی پراکنش زنبورعسل کوچک در سال‌های آتی نیز تشریح گردید.
در پایان این سخنرانی، دکتر پری‌چهره نتیجه مطالعات و تجربیات خود را در رابطه با زنبورعسل کوچک و اهمیت آن در گرده افشانی گیاهان مناطق گرم و خشک و همچنین کاهش جمعیت آن به علت برداشت نادرست عسل آن ارائه داد و تاکید کرد: « از آنجا که کیفیت عسل این زنبور به اندازه ای نیست که ارزش نابودی این ذخیره ژنتیکی مهم را داشته باشد؛ لذا روش صحیح برداشت عسل این زنبور بسیار حائز اهمیت است.» وی پس از ارائه راهکارهایی جهت برداشت عسل زنبورعسل کوچک، تاکید کرد: زنبورعسل کوچک به دلیل آداپته شدن با اقلیم گرم و خشک نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی این مناطق را داشته و اهمیت گرده افشانی آن بسیار بالاتر از فرآورده‌های کلنی آن است و اهمیت گرده‌افشانی این زنبور در سال‌های آتی به علت گرمتر شدن کره زمین روزافزون خواهد بود.
وی از محققین، زنبورداران و مدیران تصمیم ساز و تصمیم گیر دعوت کرد تا به ترویج اهمیت گرده افشان‌ها به ویژه زنبورعسل کوچک بپردازند و در حفظ آنها بکوشند.
این محقق کشورمان در پایان سخنانش با استناد به نظریه فضا – زمان آلبرت اینشتین گفت: «وقتی یک سال با سرعت نزدیک به نور در فضا مسافر شوید، وقتی به زمین برمی‌گردید ۵۰ سال از عمر زمین گذشته است؛ در چنین موقعیتی دوست دارید که زمین تان چه وضعیتی داشته باشد!؟»
و البته وی جملاتش را با ۲ شعار پایانی Save the Bees و Save these small heroes به پایان رساند و مورد تشویق شدید حاضران شامل محققان، اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مدیران اتحادیه های زنبورداران کشورهای میهمان در کنفرانس عمان قرار گرفت و در پایان این سخنرانی با او جهت تعامل بیشتر بین زنبورداری ایران و کشورهایشان تبادل نظر کردند.
لازم به ذکر است در مراسم اختتامیه این کنگره بین المللی سخنرانان کلیدی و داوران تجلیل گردید که دکتر «شبنم پری‌چهره» به نمایندگی از ایران و انجمن حامیان گرده افشان‌ها و مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشورمان دو لوح تقدیر دریافت کرد.
سرویس خبری: دام و طیور و آبزیان
